Фәүзиә Алтынбаева яҙмалары: өлгөләр араһындағы айырма

Викидәреслек проектынан
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
ZUFAr (фекер алышыу | өлөш)
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
774 юл: 774 юл:




Родина ауылы шишмәләре (Ғафури районы)

Ғафури районы Родина -Ватан ауылында һәм ауылы тирәһендә ете шишмә бар. Уларҙың бишәүһе ауыл эсендә тау аҫтынан ағып сығалар.Икәүһе ауылдың эргәһендә ситтәрәк. Мин башҡорт телен белгән балаларҙан Йәншишмә исемле төркөм ойошторған инем.Йәншишмә төркөмө балалары менән беҙ Ҡамышлы күле, Бирешле йылғаһы, Селтер шишмәгә исемдәрен яҙып беркеттек. Шишмәләрҙең исемдәре юҡ ине, үҙебеҙҙең урам - Баҡса урамы башындағы шишмәгә Селтер шишмә тип мин исем ҡуштым. Трактовая урамы башындағы шишмәгә Дуҫлыҡ шишмәһе тип әхирәтем Фәнүзә менән исем уйлап таптыҡ, ә Совет урамы башындағы шишмәне Фәнүзә Бәхет шишмәһе тип атаны.Һәр шишмәгә лә исемдәре яҙылған таҡталар элдек. Ауыл эсендә Ҡамышлы күле янында ғына бер шишмә бар, уға исем бирелмәгән һәм яҙып та ҡуйылмаған әлегә. Шишмәләрҙең барыһының да һыуҙары һалҡын, таҙа, селтерәп ағып яталар., аҡҡан юлдарында ваҡ ҡына таштар бар.
Минең Селтер шишмә тураһында шиғырҙарым байтаҡ.Сөнки был шишмә ике йыл буйы күмелеп аҡмай ятҡандан һуң, беҙ ирем Әнүәр Ҡотлогилдин менән икәүләп барып уны күмгән тупраҡтарҙы алып ташлап таҙарттыҡ һәм беҙҙең шишмәбеҙ бәләкәй генә юлаҡ булыр селтерәп ағып китте. Шул саҡта мин уға Селтер шишмә тигән исемде ҡуштым. Хәҙер ул үҙенә юл алды, апарыу киңәйеп сылтырап ағып ята.Беҙ көн һайын сәйҙе ошо шишмәнең һыуынан ҡайнатабыҙ, һыуы сәйгә бик тәмле.Беҙҙең Селтер шишмәбеҙҙән ауылға яңы төшкән килендәр ҙә килеп һыу ала.

СЕЛТЕР ШИШМӘ ТАҠМАҒЫ
Һыуһаһаң һыуҙар бирермен
Килсе беҙҙең шишмәгә,
Селтер шишмә һыуҙарының
Тәмле һыуын эсмәгә!

Селтер шишмәнең һыуҙары
Бигерәк һалҡын икән,
Ете тиҫтә ваҡлаһаҡ та
Йөрәктә ялҡын икән!

Тау аҫтында ереклектә
Аға Селтер шишмәбеҙ,
Үҙебеҙҙең шишмә барҙа
Башҡа һыуҙар эсмәбеҙ!

Селтер шишмәнең төбөндә
Ваҡ таштары күренә,
Һиңә булған һөйөүҙәрем
Һүҙҙәр булып һибелә.

Селтер- селтер шишмәкәйем,
Көмөштәй силәккәйем,
Шишмә һыуын һибәйемме,
Яналыр йөрәккәйем.
Фәүзиә Ҡотлогилдина -АЛТЫНБИКӘ
13.09.2019

СЕЛТЕР ШИШМӘ /йыр/

Селтер шишмәмдең һыуҙарын
Алдым ҡуш устарыма,
Шифа һыуын тәмләтергә
Килтерҙем дуҫтарыма.

Ҡуш:
Селтер шишмәмдең һыуҙарын
Эс әле устарымдан,
Раббыҡайым, айырмасы,
Йән һөйгән дуҫтарымдан.

Шишмәләрҙән һыу алғанда
Устарымдан ҡойола,
Һеҙҙең менән үткән көндәр
Йәннәт кеүек тойола.

Ҡуш:
Селтер шишмәмдең һыуҙарын
Эс әле устарымдан,
Раббыҡайым, айырмасы,
Йән һөйгән дуҫтарымдан.

Ҡушымта тағы бер тапҡыр йырлана.
Фәүзиә Ҡотлогилдина –АЛТЫНБИКӘ
3.12.2016

СЕЛТЕР ШИШМӘ

Яуыз кешеләр саф шишмә һыуын
Яҫы таштар һалып быуғандар,
Селтер -селтер ағыр шишмә һыуын
Тупраҡ менән күмеп ҡуйғандар.
Раббыҡайым, бирҙең ярҙамыңды
Мең шөкөрҙәр итәм мин шуға,
Һөйгән йәрем менәе көрәк алып
Килдек шул шишмәгә ярҙамға.
Ҡотҡарырға тип! Таҙартырға!
Асырға тип шишмә юлдарын.
Селтер-селтер итеп үҙ көйөнә
Йырлаһын тип моңло йырҙарын.
Юлын ҡаплап торған ташын алып
Шишмәбеҙҙең юлын таҙарттыҡ,
Селтер шишмә йәһәт юлын тотто
Илап торған талға ҡаратып.
Инеш буйындағы үҫкән талы
Моңло йырын тыңлай алмаған,
Аңланым мин хәҙер шишмәкәйҙе
Һағынғанға тал бит илаған!
*Селтер шишмә * тиеп исем ҡуштым
Таҙартылған ошо шишмәгә,
Яҙһын ине әле бик күп йылдар
Ошо шишмә һыуын эсәргә.
Селтер-селтер йырлап аға шишмә
Инеш башы ғына юлдары,
Көгөшөмә, унан Ағиҙелгә
Барып ҡоя көмөш һыуҙары.
Фәүзиә Ҡотлогилдина -АЛТЫНБИКӘ
7.12.2013





18:36, 14 декабрь 2020 өлгөһө

Башҡортостан топонимияһы.

ИҪӘКӘЙЕМ - ТЫУҒАН ТӨЙӘГЕМ



Иҫәкәйем, ауылҡайым,

Донъяла һин бер генә,

Гармунлы ауыл кистәре

Күңелемдә гел генә.


Селтербейем түбәһенән

Бөтөн ауыл күренә,

Ғәзиз Рәүҙәгемдең тәмен

Онотмамын ғүмергә.


Рәүҙәгемдең һыуын эсә

Өс ауыл кешеләре,

Өс ауылда йәшәүселәр

Бер туған ишеләре.


Ауылымдың иртәләре

Аҡ томанға төрөнгән,

Иртәнге ысыҡтар менән

Көмөш нурҙар үрелгән.


Иҫәкәйҙә беҙҙең тамыр

Ергә тәрәнгә киткән,

Шул ағастың емештәрен

Елдәр йыраҡҡа һипкән.


Беҙҙе тартҡан төрлө яҡтың

Ауылы,ҡалалары,

Беҙ бит тыуған ауылыбыҙ

Иҫәкәй балалары.


Тыуған ауыл Иҫәкәйҙә

Ҡанатыбыҙ нығынған,

Йылдар үтә барыу менән

Һине нығыраҡ һағынам.


Фәүзиә Ҡотлогилдина – АЛТЫНБИКӘ

РӘҮҘӘК. Был йырҙың премьераһы бөгөн Иҫәкәйҙә Тыуған ауылым Иҫәкәй байрамында булды! Мин ауылым байрамына йыр алып ҡайта алыуым менән бәхетлемен! Йырҙы башҡарыусы Минсәрә Суфияноваға һәм шиғырыма көй яҙыусы Риф Сәлишевҡа ҙур рәхмәтлемен!


РӘҮҘӘК Ауылыма һыйынып ҡына Аға Рәүҙәк йылғаһы, Күңелемдә һаман сыңлай Көмөш кеүек йырҙары. Ҡушымта : Рәүҙәгемдең һыуын эсә Өс ауыл кешеләре, Өс ауылда йәшәүселәр Бер туған ишеләре! Һандуғастар сут-сут һайрай Туғайында таллыҡта, Баласағымдың эҙҙәре Йылға буйы ташлыҡта. Рәүҙәгемдә һыуҙар инһәң Шифалы көсөн бирә, Ҡаршыма Рәүҙәк буйынан Йәш ғүмерем йүгерә.


Фәүзиә Ҡотлогилдина -АЛТЫНБИКӘ




ТЫУҒАН АУЫЛЫМ ИҪӘКӘЙ /йыр/



Фәүзиә Ҡотлогилдина һүҙҙәре, Минсәрә Суфиянова көйө һәм башҡарыуы

Бик һағындым тыуған Иҫәкәйем,
 
Ҡасан ғына ҡайтып күрермен,
 
Селтербейҙә үҫкән сәскәләрҙән

Матур таҡыялар үрермен?


Ҡушымта

Гармун моңло киске урамдарың

Беҙҙең күңелдәрҙә һаҡлана,

Ауылымда үҫкән кешеләргә
 
Бар тирә-яҡ ҡарап һоҡлана.


Һағындыра аҡлан, туғайында

Еләк-емеш йыйып йөрөүе,
 
Рәхәтләнеп йәйге эҫеләрҙә

Рәүҙәгемдә һыуҙар инеүе.


Төрлө яҡтан ғәзиз балаларың

Йыйылыштыҡ тыуған төйәккә,
 
Йәнтөйәгем, минең Иҫәкәйем,
 
Бигерәк һин яҡын йөрәккә!


Фәүзиә Ҡотлогилдина-Алтынбаева


ЫЛАСЫН ТАШЫ



Тыуған ауылыма яҡын ғына

  • Ыласын ташы * тигән бер ҡая,


Тырыша , тырмаша шул ҡаяға

Үрмәләнек гүйә беҙ бая.


Барыһы ла күҙ алдында тора,

Киртләс, киртләс ҡая баҫҡысы,

Ҡурыҡманыҡ осоп төшөрбөҙ тип

Беҙҙең ҡулда тылсым асҡысы!


Ҡая башындағы хозурлыҡтар

Таныш беҙҙең йәштәш күптәргә,

Яулап алып ошо бейеклекте

Баштарыбыҙ тейҙе күктәргә!


Аҫта урман! Икһеҙ, сикһеҙ урман,

Көмөш һыулы Рәүҙәк йылғаһы!

Беҙ торабыҙ Ыласын ташында

Ҡала ҡанат ҡына ҡағаһы!


Ә хыялдар беҙҙең ҡанатлылар,

Оса ине йыраҡ йыраҡҡа,

Күбебеҙҙең йәшлек хыялдары

Әйләнделәр ысынбарлыҡҡа.


Уҡып белем алып, донъя ҡороп

Үҫтерҙек беҙ ғәзиз балалар,

Хәҙер балаларҙың балалары

Ыласын ташына баралар.


Беренсе һәм туғыҙынсы майҙа

Буш булманы ошо тау юлы,

Күңелемдә һаман йәшеллектә
 
Өтәш менән Ҡара бит яланы.


Күп егеттәр тәүге һөйөүҙәрен,

Яратыуын шунда һөйләне,

Гармун уйнап йырҙар йырланылар

Йәштәр дәртле көйҙәр көйләне.


Күрше Һарғай ауылы йәштәре

Рәүҙәк кисеп бында килделәр,

Иҫәкәйҙәр менән бергәләшеп

Ыласын ташына ла менделәр.


Ҡая башындағы аҡланлыҡта

Үҫә ине матур сәскәләр,

Әле лә бит элеккеләй итеп
 
Улар унда һаман үҫәлер?


Олатайҙар инде тиҫтерҙәрем,

Ҡыҙҙар инде күптән өләсәй,

Йәшлектәге матур хәтирәләр

Күңелдәрҙә яҙылып йәшәй.


Әле генә булып үткән кеүек

Ҡая башындағы минуттар,

Ыласын ташына үрмәләүҙәр

Бик күптәргә ҡуйҙы ҡанаттар.


Яҙҙар етеп ҡайтһам ауылыма

Менер инем Ыласын ташына!

Иҫкә алыр инем йәшлегемде

Ҡунаҡлаһам ҡая башына!


Фәүзиә Ҡотлогилдина – АЛТЫНБИКӘ 18.01.2016


Хәтерләү

Элек-электән Иҫәкәй, Һарғай ауылы йәштәре яҙ етеү менән 1 май, йәиһә 9 май байрамдарында *Ыласын ташы* ҡаяһына күтәрелгәндәр.Уларға Ибрай һәм Ташбүкән ауылы йәштәре лә ҡушылғандар. Бейек ҡаяға күтәрелеп тирә-яҡты күҙләгәндәр, йыуаға төшкәндәр.Тик йыуа йыйғанда бик һаҡ йөрөргә кәрәк, осоп китеү ҡурҡынысы бар. Аҙаҡ Ыласын ташынан төшөп матур аҡланда төрлө уйындар уйнағандар, өйҙән алып барған ризыҡтар менән һыйланғандар, ризыҡтың ҡалғанын ҡоштарға тип һалып киткәндәр.Минең әтейем һөйләгән ине(Алтынбаев Әбделғәлим)үҫмер саҡтарында улар ҙа Ыласын ташына барғандар, уның Шәфҡәт исемле дуҫ малайы ла барған. Бер ваҡыт Шәфҡәт күренмәҫ булды ти, ҡысыҡыра, яуап бирмәй икән.Оҙаҡ эҙләгәндән һуң ауылға ҡайтып әйткәндәр.Унан оло кешеләр менән килеп ҡая аҫтынан үле кәүҙәһен тапҡандар.Әтейем шунан һуң ҡая киртләстәренә йыуаға төшмәнем ти.

Фәүзиә апай, шиғыр яҙғанда  enter -ға баҫып юлдар араһында ара ҡалдырығыҙ.  Өҫтәге Ж -жирный (выделить слово жирным шрифтом). К- курсивом (ауыш хәреф). Sherbn

ИҪӘКӘЙ УРАМДАРЫ АТАМАЛАРЫ.

Беҙҙең өйөбөҙ Иҫәкәйҙә Рәүҙәк йылғаһының буйында ғына ине.Ауылымдағы урамдарҙы ауыл халҡы Һаҙ урамы, Әйетҡол , Түбән яҡ, Ос, Юғарғы ос һәм Ҡаратояҡ урамдары тип йөрөттө. Беҙҙең йорт Һаҙ урамында тыҡрыҡ башланған ерҙә генә ине.Беҙгә яҡын ғына ерҙә һаҙлыҡ бар ине, шуға ла был урам Һаҙ урамы тиеп йөрөтөлгәндер. Яңы йорт һалған кешеләр шул һаҙлыҡтан мүк йолҡоп алып, киптереп, бүрәнә араларына йылылыҡ өсөн һалалар ине.Ос яғы тип Һарғай ауылы яғына яҡын яҡты әйттеләр, ә Осҡа тиклемге аралыҡ Юғарғы Ос тип йөрөтөлә ине. Ташбүкән ауылы яғына табан киткән урам Әйетҡол , уның Рәүҙәккә тиклем дауамы Түбән яҡ тип әйтелде.ә Ҡаратояҡ урамы Ибрай яғына табан теҙелгән урам ине.. Иҫәкәй ауылы менән Ибрай ауылын араларында ағып ятҡан Рәүҙәк йылғаһы ғына айырып тора. Иҫәкәй һәм Ибрай ауылдары араһындағы матур яланды Арал тип йөрөттөләр. Рәүҙәк йылғаһы буйына өс ауыл ултырған.Һарғай, Иҫәкәй, Ибрай ауылдары.


АУЫЛЫМ ШИШМӘЛӘРЕ:

1.Ахирйылған (Аҡ һыйыр үлгән)

Иҫәкәй ауылы эсендә һәм тирәһендә өс шишмә бар. Әйетҡол һәм Түбән яҡ урамдары буйлап яҙ көнө шарлап Ахирйылған исемле шишмә аға, яҙ көнө уның һыуы күп булһа ла, йәй көнө бик әҙ була, йәиһә бөтөнләй ҡороп та ҡуя. Уның башы Ташбүкән ауылы яғына табан киткән яланда башлана, тәрән генә йырын буйлап ағып килә. Уның ошондай ҡыҙыҡ ҡына исемен ололар Аҡ һыйыр үлгән тигәндән алынған тиеп әйтәләр ине.Күрәһең элекке ваҡыттарҙа ауыл кешеһенең аҡ һыйыры батып үлгәндер тип фаразларға ҡала.

2. Әситҡан ҡойоһо

Әситҡан (Әсе йотҡан) ҡойоһо ауылдың Юғарғы Ос урамы тамам булып Ос яғы башланған ерҙә ер а:тынан бик матур ҡойо булып ҡалҡып ята.Һыуы шундай һалҡын, таҙа! Элек-электән был ҡойо һыуынан айран эшләгәндәр. Элек һыуытҡыстар юҡ саҡта был һыуҙы алып ҡайтып әсемәһен өсөн эсенә һөт ҡуйғандар һауыт менән, ҡаймаҡты ла һыу эсенә һауыт менән ҡуйғандар.Әситҡан туғай араларынан Һаҙ урамы яғына ағып төшөп Рәүҙәккә ҡушыла. Хәҙерге ваҡытта Әситҡан ҡойоһо ҡараулы, ауылдаштар уны кәртәләп алғандар, буяғандар кәртәһен. Бик матур!

3 Һалҡын шишмә.

Һалҡын шишмә ауылдың Ос яғында Ташбүкән ауылы яғынан үрҙән ағып килгән, уртаса ғына шишмә. Һыуы һалҡын! Шуға ла уға Һалҡын шишмә тип исем биргәндәр. Һалҡын шишмә аша Ос урамы тамам булғас күпер ҙә һалынған ине. Ул да туғайлыҡтар аша ағып төшөп Рәүҙәк йылғаһына ҡушыла.


Ере атамалары

Һаҙ урамы яғында Һаҙлыҡ тип аталған ер булды, унда күрән үләндәре үҫә ине бүкән һымаҡ өйөлөшөп үҫәләр ине улар.Ирһеҙ ҡатындар күрәнде бесән итеп тә сабалар ине.Рәүҙәк аръяғын Һыу аръяғы тип йөрөттөк.Һыуҙы кисеп сығып аръяғындағы матур сиҙәмлектә уйнай инек,йәйге эҫе ваҡыттарҙа кер йыуа торған инек һыу буйына алып барып. Беҙ уйнағансы ағастарға элгән керҙәребеҙ кибеп тә сыға ине.

Һарғай яғына Һаҙ урамынан барған юлда Көлзавод тауы бар ине.Ул шау көлдән өйөлгән бәләкәс кенә тау инеул. .Беҙ шуның өҫтөнә менеп уйнай инек. Бында элек бер урыҫтың сынаяҡ заводы булған, сынаяҡ эшләгәндәр, ә аҙаҡ уны яндырғандар, шунан ҡалған был Көлтзаоды тауы тип һөйләйҙәр ине.Ысынлап та беҙ уйнаған саҡта ул тауҙа бик матур сынаяҡ ярсыҡтары табып ала торған инек.


Маҡар яғына табан сыҡһаҡ, унда тағы ла бер һаҙлы урындв Салсыҡ тип йөрөттөләр.Салсыҡта бик матур һары умырзаялар үҫә ине.Беҙ умырзая тип әйтһәк тә ул һары роза сәскәһенә оҡшап торған умырзаяларҙы ҡайһы яҡта Алтынбаштар тип йөрөтәләр икән. Ул һары умырзаялар Салсыҡта әле лә үҫәләр.


СЕЛТЕРБЕЙ ТАУЫ

Иҫәкәй ауылы Селтербей тауы итәгендә ултыра. Ул бик матур бейек булмаған, ағасһыҙ, йәшел үләндәр үҫкән ҙур булмаған тау. Итәгендә еләк бешә, ауыл халҡы, бала -сағалары унда еләк йыялар.Бесәнендә сабып алалар.Элек ҡыш көндәре беҙ бәләкәй ваҡытта Селтербейҙән саңғы менән шыуып төшә инек.Бала-саға йыйылышып ат санаһын һөйрәп мендерәбеҙ ҙә шуға тейәлеп тау осабыҙ! Бар ине күңелле ваҡыттар!



МОҠАЙ ТАУЫ



Бөгөн Ташбүкәнгә сәфәр ҡылдыҡ,
Һөйгәнемдең тыуған яғына,
Ташбүкәнгә ҡайтып күмәкләшеп
Мендек бейек Моҡай тауына!

Моҡай түбәһенән ике ауыл
Ус төбөндә генә күренә,
Ташбүкән дә ерҙәге йәннәттәй
Тойолалыр беҙҙең күңелгә!

Моҡай тауы яланғас, пеләш тау
Ниндәй генә тарих күрмәгән,
Ғашиҡтар үҙ һөйөүөн әйтергә
Моҡай түбәһенә үрләгән.

Яратам мин һине Моҡай тауы,
Яҙмышыма төшкән Ташбүкән,
Парлы тормошомдоң уң ҡанаты
Ғәзиз йәрем һиндә бит үҫкән.

Ул һөйләгән ине үҫкән саҡта
Моҡай тауҙан саңғы шыуғанын,
Май айының байрам көндәрендә
Йәштәр тауҙа байрам ҡорғанын.

Ташбүкән ауылы –иҫке ауыл,
Күп тарихтар ташҡа яҙылған,
Тоҙаҡтауы менән Ҡарауылтау
Эҙен һаҡлай аҡ һәм ҡыҙылдың...

Француз яуын кире ҡайтарырға
Яуға күтәрелгән улдары,
Ат атланып Еңеү яулап ҡайтып
Үткән Изге һуғыш юлдарын.

Фашистәргә ҡаршы тағы ирҙәр
Киткән Ташбүкәнен ҡалдырып,
Оҙатып ҡалған бейек Моҡай тауы,
Әсәләр көткән күҙ талдырып.

Тәү киткәндәр яуҙа һәләк булған,
Иҫән ҡайтҡандар ҙа күп булған,
Минең ҡайным Мөхәмәтғәленең дә
Ете йылы әрмелә уҙған.

Иҫән ҡайтҡан ғүмере бөтмәгәс,
Һаҡлағанмы әсә доғаһы,
Көтөп кенә алған, күҙ терәгән
Ул булған берҙәнбер балаһы.

Ҡайным менән ҡәйнәм өйләнешеп
Ташбүкәндә донъя көткәндәр,
Үҙҙәренең нәҫел ағасына
Ете бала бүләк иткәндәр.

Иң олоһо – минең уң ҡанатым
Мөхмәтғәле улы Әнүәр,
Ташбүкәндә ерендә буйға еткән
Минең өсөн тыуған ғәзиз йәр.

Һыйынышып бергә баҫып торҙоҡ
Ташбүкәндә Моҡай башында,
Йылдар үткәс ошо шиғырым да
Тарих булып ҡалыр ташында.

Шиғыр яҙҙым йәмле май айында
Моҡай тауҡайының башында,
Үрге һәм Түбәнге Ташбүкәндәр
Йәйрәп ята минең ҡаршымда.


Фәүзиә Ҡотлогилдина – АЛТЫНБИКӘ 30.05.2016


ТАШБҮКӘН


                                                                                                                                                                            
Ташбүкәнгә килен булып төшкән
Йәш йылдарым ҡалды йыраҡта,
Иңдәремә көйәнтәләр аҫып
Тәүләп һыуға барыу Ҡашҡатҡа.
                                                                                                                                          
Тәбиғәте матур был ауылдың ,
Кешеләре әйбәт, яғымлы,
Әйтерһең дә мин бында тыуғанмын,
Яҡын күрә мине барыһы.
                                                                                                                                                 
Ташбүкәндә тәүләп тәпәй баҫҡан
Миңә насип булған һөйгән йәр,
Ошо ерҙәр уның йәшлегенең
Онотолмаҫ мәлен һөйләйҙәр.
                                                                                                                                                 
Гөл-сәскәле матур Ташбүкәндә
Гүзәллеккә күңел кинәнә,
Һин бит инде күптән әйләнгәнһең
Яҡын булған ғәзиз еремә!
} Фәүзиә Ҡотлогилдина -Алтынбаева




Ҡалып:Poem


ТАШБҮКӘНДЕҢ ҺЫУҘАРЫ



Килен булып төшкәс тәүге тапҡыр
Һыуҙар алған йылғам Ҡашҡатым,
Бөгөн иңгә көйәнтәләр һалып
Шул хистәрҙе ҡабат яңарттым..

Һул яғыңда һинең Ҡашҡат аҡһа,
Уң яғыңда аға Әрметең,
Ике матур йылға араһында
Урынлашҡан ауыл –әкиәтем.

Ошо ауыл мине әйләндерҙе
Апайлыҡтан еңгә, киленгә,
Татыным мин ҡатынлыҡ бәхетен
Ташбүкәнем ,һинең ереңдә.

Дүрт тиҫтә йыл элек еңгә булып
Көйәнтәне һалып иңемә,
Килен булып төштөм Ҡашҡатыма
Бүләк биреп ҡәйнеһеңлемә.

Һаман да шул Ҡашҡат! Көмөш һыулы,
Үтә күренәлер таштары,
Тик ауылда хәҙер күренмәйҙәр
Һыулауына төшөр аттары.

Ташбүкәнем! Һиндә үҫмәһәм дә
Тыуған ауыл кеүек яҡынһың,
Иҫәкәйем менән йәнәшәләп
Урын алырға һин хаҡлыһың.

Хәс тә әкиәттәй урыны бар!
Әрмет йылғаһында Таш бүкән!
Күркәм тәбиғәтле башҡа ауыл
Ғафуриҙә юҡтыр ул бүтән.

Ҡоштар йыры ике йылға ярын
Ғәжәйеп бер моңға тултыра,
Умырзая үҫкән май аҡланы
Күңел түрҙәрендә ултыра.

Илаһилек, һиллек ояһында
Күңелемдән тыуа йырҙарым
Сәхрәләргә сыҡтым йыр һуҙырға
Яңғыратып Әрмет буйҙарын.

Ҡурғашлынан Ташбүкәнгә таба
Ярты юлда аға бер йылға,
Урман араһынан Оло йылға
Саф һыуҙарын Әрметкә ҡоя.

Түбәнге ауылда Таҙлар осон
Биҙәп аға тағы бер йылға,
Ҡондорошло тигән кесе йылға
Әрметкә ҡоя ла юғала...

Юғалмайҙар...Барып ҡушылалар
Үҙҙәренән оло Әрметкә,
Ҡашҡат, Ҡондорошло, Оло йылға,
Мәйгәшле лә бергә Әрметтә.

Әрмет ашығалыр Рәүҙәгенә,
Ә Рәүҙәге ҡоя Егәнгә,
Егән ҡушылалыр Ағиҙелгә,
Ағиҙеле Оло Иҙелгә,
Оло Иҙел Каспий диңгеҙгә.

Шул диңгеҙҙә кескәй Ҡашҡаттың да
Йыйылғандыр мең-мең тамсыһы,
Силәктәрем тулы Ҡашҡат һыуы
Һеҙгә тамсы- тамсы яуһасы!

Сайпылтмайса ҡырға бер тамсыһын
Ҡашҡатымдан алған һыуымдың,
Мин килтерәм , дуҫҡайҙарым,һеҙгә,
Ҡандырырға һеҙҙең һыуһындың..

Тирә-яҡҡа тамсы, тамсы һибәм
Ҡашҡатымдан алған Илһамды,
Килен булып төшкән Ташбүкәндә
Булып ҡалһам ине бер тамсы..


Фәүзиә Ҡотлогилдина - АЛТЫНБИКӘ 29.05.2016


Ташбүкәндең ер атамалары (Ғафури районы Ташбүкән ауылы.Әнүәр Ҡотлогилдиндең һөйләүе буйынса)

Хәмит өйө - Үрге Ташбүкәндән Иҫәкәй яғына табан юл буйында уң яҡта урынлашҡан ялан, унда бесән сабалар, еләк , туғайында балан йыялар.

Оло юл буйлап бер аҙ барғас Ҡаран йылғаһына еткәс саҡрым самаһы өҫкә менгәс Ҡаран яланы.Ҡаран яланының еләге лә, бесәне лә бик шәп була. Ялан уртаһында өс ҡайыүҫеп ултыра, шул тиклем матур ялан!

Иҫәкәй яғына таба Ҡаран кисеүен сыҡһаҡ һул яҡта өҫтә Алтынсура яланы.Алтынсура яланының 6 аҡланы бар.

Иҫәкәй яғына тағы ла арыраҡ китһәк, Оло ялан йәйрәп ята. Юл ошо яландың уртаһынан уҙа. Оло яланда элек Үтәк ауылдары, йәғни Егән колхозы иген сәсә ине, колхоздар бөткәс , хәҙер сәселмәй ята.

Оло ялан уртаһынан һулға боролоп үргә менһәк, Ҡарауылтауына барып сығабыҙ.Ҡарауыл тауының башында сейәләр үҫә. Оло яланды уҙғас Иҫәкәй юлында Тоҙаҡтау аша үтәбеҙ. Тоҙаҡтау - бик бейек булмаған ҡалҡыулыҡ. Ололар әйтеүенсә аҡтар һәм ҡыҙылдар ваҡытында Ҡарауылтауында аҡтар килгәнен ҡарауыллап ятҡандар һәм Тоҙаҡтауында тоҙаҡ ҡорғандар икән. Тоҙаҡтауға менмәйенсә тураға киткән саҡта, Бағраш ауылына барып сығаһың(хәҙер ул ауыл юҡ).Унда бер матур бәләкәс кенә Бағраш йылғаһы ағып ята. Унан ары Иҫәкәй яғына таба Йылансыҡ тип аталған ялан.Был яланды элек Әрмет колхозы сәскән.

Үрге Ташбүкәндең Ҡашҡат йылғаһын аша сығып тураға менһәк яланға - Рәкәй түбәһенә барып сығабыҙ.Унда ҡайын еләге бик күп үҫә ине, ер еләге лә түшәлеп ятты. Унда ла Егән колхозы сабынлыҡтарға теймәй генә ялан ерен һөрөп иген сәсә ине. Рәкәй түбәһенә менһәк уның ике ҡабырғаһында уң яғында ла, һул яғында ла Әбәш сабынлыҡтары йәйелгән. Әбәш яланында 1960 йылдар тирәһендә землемерҙәр палаткаларҙа яттылар, нимә эҙләгәндәрҙер , белмәйем. Рәкәй түбәһе урманға барып терәлә.Әгәр урман юлы менән китһәк Күсәр түбәһенә барып сығабыҙ.Был юлдан Һарғай ауылына ла барып сығып була.

Ҡашҡат йылғаһын аша сығып һулға боролоп Ҡашҡат тирәһенән үткән ҡыя юл буйлап Ҡашҡат кисеүен кискәс һул яҡта Ғилманкил исемле ҙур сабынлыҡ ялан бар.Элек уны Басир Әхмәдиев бабай сапты. Ғилманкил яланы эргәһендәге Ҡашҡат кисеүен кисеп юл менән тураға китһәк әҙерәк үр менгәс Бәләкәй Әсе яланы.Был сабынлыҡта ла еләк бик уңа ине. Бәләкәй Әсенән тураға ат юлы менән барһаҡ Ҡашҡатты тағы ла бер кискәс Ғәлекәй яланына сығабыҙ. Ул яланында ылыҫлы ағастар ултыртылғайны күп итеп, хәҙер улар урман булғандарҙыр инде. Ул ағастарҙы еҙнәм Әхтәм Вәлитов ултыртҡан.Элек яланға ҡарағай ултыртыусыларға араларын бесән итеп сабырға лесниктәр рөхсәт биргәндәр. Һулға боролоп урман аша сыҡҡас Оло Әсе яланына барып сығабыҙ.Был ҙур яланда бесән саба торған инеләр.Әгәр юлды дауам итһәк Бәгрәзе тауына менәбеҙ.Бәгрәзе тауы итәгендә Шыуған исемле ер бар. Ололар әйтеүенсә Бәгрәҙе һыртынан үҫеп ултырған ағастары менәнбергә ер шыуған. Хәҙер инде арба юлы бөтөп йәйәүләп Бәгрәзе тауына менгәс һыртында ҡырсынташ түшәлгән юл бар.Был юл менән Иҫәкәй, Һарғай ауылдарына барыпсығып була.Бәгрәзе тауын төшһәк, Оҙонуй яланына барып сығабыҙ.Беҙ әтейем менән Оҙонуйҙа бесән сабып ятҡаныбыҙ бар.Бесән сабып кәбән ҡойҙоҡ , әүен ултырттыҡ. Бер ҡуян да атып алдыҡ.Ҡырпаҡ ҡар төшкәс ул бесәнде ат менән ташып алдыҡ.


Ә хәҙХәҙер Үрге Ташбүкән ауылының Ҡурғашлы яғына барған яҡтағы ерҙәренә барып сығайыҡ. Ауыл осонан уң яҡта Ишәмәт сабынлығы бар. Был ялан уны сапҡан кешенең исеме менән аталған.Унда йылғаһыҙ ерҙә ваҡ ҡына ҡомлоҡ бар, йәйге эҫеләрҙә кешеләр шифа алыр өсөн шунда барып ҡомға күмелеп ята торғайнылар. Үрге Ташбукән ауылының осона сыҡҡас Ҡурғашлы яғына киткәндә Илсеғол түбәһе бар, ҙур яланында еләк уңа, күк һәм һары мәтрүшкәләр үҫә.Илсеғол түбәһендә ҡарағай ултыртылған.Уларҙы лесник Миннеғәфүр ағай Әхмәдиев ултырттырған.Ҡурғашлы яғына киткән юл менән әҙерәк барһаҡ Һалабаш күленә барып сығабыҙ, унда элек ҡап һуҡҡан ваҡытта йүкә ағасынан һалабаш һалып йүкәһен алып ҡап һуҡҡандар.Ошондай уҡ Һалабаш һала торған күл Оло йылға буйында үрҙәрәк Оло йылғаны быуып та эшләнгән ине. Ҡаптан тоҡтар теккәндәр. Юл менән ары китһәк Оло йылғаға барып сығабыҙ, уны кисеп сыҡҡас Кордон яланына барып сығабыҙ.Сик йылға ауылына киткән юл буйлап барһаҡ Түңәрәк яланға барып сығабыҙ.

Үрге Ташбүкән яғы осонан Әрмет йылғаһы яғына ҡарап китһәк, уңға киткән юл була.Унан уҫаҡ ағастары үҫкән ерҙә матур ялан бар, был яланда һары умырзаялар үҫә (Алтынбаштар). Әрмет йылғаһы буйлап аҫҡа таба китһәк бер кисеү бар.Ул кисеүҙән сыҡһаҡ Ҡышлауға барып сығабыҙ.Унда ҡарағайҙар ултыртылған, был Ҡышлау аша әҙерәк түбән төшһәк Әрмет аръяғында 2-се Ҡышлауға килеп сығабыҙ, уна ла ҡараағайҙар ултыртылған.Бында ла кисеү бар. Ошо тирәлә Әрмет һыуында эре бүкән кеүек таштар бик күп.Фараз буйынса ауылға нигеҙ һалынғас бер ҙур Таш бүкәнгә ултырып ауылға ниндәй исем ҡушырға тип уйлашҡандар ҙа үҙҙәре ултырған Таш бүкән исемен биргәндәр, был һөйләшеүҙә Юрматы ырыуының Аҙнай ауылы кешеләре, Әхмәр яҡтары ҡатнашҡан тиҙәр, Түбәнге Ташбүкәндә Юрматы ырыуҙары кешеләре йәшәй), ә Үрге Ташбүкән ауылы кешеләре Гәрәй ҡыпсаҡтарға ҡарайҙар).



ИШЕМБАЙ – ТЫУҒАН ЯҒЫМ (Шиғри маҡтау)



Тыуған яғым –Ишембай,
Тәбиғәтең шундай бай!
Шихандарың хозурлығы
Бар донъя халҡын арбай.
Тауҙарға һыйынып аға
Көмөш һыулы Ағиҙел,
Ағиҙелем гүзәллеген
Маҡтап бөтәрлек түгел.
Рәүҙәк, Әрмет, Егән, Тәйрүк,
Һикәҙе һәм Һәләүек,
Тыуған яғым йылғалары
Хәс тә әкиәт кеүек.
Күк арауыҡ шарлауығын
Кем генә белмәй икән?
Яҙғы моңдарын тыңларға
Маҡарға килмәй икән..
Һинең тупрағыңда үҫкән
Күп шәхестәр, шағирҙәр,
Мәңгелек урманын данлар
Яҙыусы Ноғманың бар.
Шағирәләр, сәсәндәрең
Маҡтап шиғыр яҙалар,
Шиғырҙары йырҙар булып
Халыҡта йырланалар.
Вәлидиҙе тыуҙырған ер-
Юрматыларҙың ере,
Ишембайым, тыуған ерем-
Батыр ирҙәр төйәге.
Ҡара алтын иле булып
Танылдың һин Ишембай,
Һинең ҡыйыу, сая халҡың
Эшсән, уңған һәм ябай.
Күптән түгел һинең ерҙә
Яңы тарих яҙылды,
Ҡуштауҙағы Оло Еңеү -
Мөғжизәле хәл булды!
Берҙәмлек һинең ереңдә
Яралды бит Ишембай,
Тауҙарҙағы тере тауыш
Һаман күңелдә шаңдай.
Күп михнәттәрҙе кисергән
Ишембай –ғәзиз ерем,
Башҡа минең тыуған ер юҡ,
Һин минең берҙәнберем.
Изгелек, ҡаһарманлыҡты
Иҫбатланың Ишембай,
Яуызлыҡтың да барлығын
Күрһәттең һин Ишембай.
Яҡшылыҡты Яманлыҡтан
Айырып ҡуйҙы Ҡуштау,
Юрматылар ерендәге
Башҡорт илендәге тау!
Сәсән ҡыҙың булып һиңә
Ҡайттым мин йылдар аша,
Тамырҙарым һинең ерҙә
Үткәндәргә тоташа.
Ата-бабам, атам –әсәм
Һинең ерҙә күмелгән,
Баласаҡтан, йәш ваҡыттан
Хәтирәләр үрелгән.
Алтынбикә тигән минең
Сәсәниә атым бар,
Телен яҡлар, ерен һаҡлар
Ғорурланыр халҡым бар..
Ишембайым –тыуған ерем,
Тамырым һиндә минең,
Тыуып үҫкән ерем данлап
Маҡтау яҙҙым мин бөгөн.
Тәбиғәттең матурлығын
Һаҡлау –халыҡ теләге,
Башҡортостаныбыҙ ере
Рәсәй иле йөрәге!


Фәүзиә Ҡотлогилдина –АЛТЫНБИКӘ 16 .10.2020



Айыутауы.

Ғафури районы Родина -Ватан ауылында халыҡта Айыутауы тип йөрөтөлгән яланлы, урманлы һөҙәк тау бар.Уры:тар уны Медвежья гора тиҙәр. Был тау битләүендә йыл да район һабантуйҙары үтә, сөнки Родина -Ватан ауылы райондың урталығына тура килә. Айыутауында селектәр үҫә Ауыл халҡы һепертке итер өсөн ошонда барып селек йыя. Селектән башҡа еләктәр ҙә бик күп була, урман ситтәрендә ҡурай еләктәре, балан һәм алморон ҡыуаҡтары үҫәләр.Ә яланында ниндәй генә шифалы үләндәре юҡ! Барыһы ла үҫә! Ғафури тәбиғәте байлығы менән айырылып тора.Айыутауы хаҡында минең әйтешем бар.

АЙЫУТАУҘА НИҘӘР БАР? (Әйтеш)

-Айыутауҙа ниҙәр бар? Бармы унда айыуҙар?

-Айыутауҙа айыу юҡ, Айыутауҙа селек бар.

-Айыутауҙың битләүендә Бешкәнме һуң еләктәр?

-Еләктәре көйөп бөткән, Үҫә бары селектәр.

-Айыутауға барҙыңмы, Унда селек йыйҙыңмы?

-Олатай менән барҙыҡ, Күп итеп селек йыйҙыҡ.

-Ниңә улай күп һындырҙың? Ул селекте нишләтәң?

- Һепертке итеп бәйләйем, Ишегалдын һеперәм.

- Һабантуйҙар була тиҙәр Айыутау битләүендә,

- Эйе! Район һабантуйы Гөрләп тора июндә.

- Ә быйыл Айыутауына Һабантуйға барҙыңмы?

- Юҡ барманым..Тажлы вирус Тартып алды байрамды.

-Ҡайғырмайыҡ, булыр әле Айыутауҙа байрамдар!

- Әлегә һин Айыутауға Селек һындырырға бар!

-Эй, Айыутау, Айыутау, Һөҙәк кенә матур тау, Ватан ауылы тауына Әйтешем булһын маҡтау. Фәүзиә Ҡотлогилдина –АЛТЫНБИКӘ. 13.07.2020

Халыҡта нишләп Айыутауы тип аталған ? тигән һорауға былай тип һөйләйҙәр. Элегерәк бер бабай ейәне менән селекһындырырға барған икән. Күп кенә итеп селек һындырып алғандар, бер ваҡыт ҡараһалар урман ситенән балаһын эйәрткән инә айыу килеп сыҡҡан! Бабай менән ейәне бик ҡурҡҡандар ҙа тиҙерәк шундағы бер уй-соҡорға төшөп йәшенеп ятҡандар, үҙҙәре айыуҙы күҙәткәндәр.Бала айыу тәгәрәп уйнап та алған, инәһе уның эргәһенә китмәй икән, балаһын һаҡлай ти. Шулай бер аҙ урман ситендә йөрөгәс, улар кире урманға кереп киткәндәр.Бабай менән ейәне айыуҙың киткәнен күрһәләр ҙә бер аҙ йәшенгән урындарынан сыҡмай ултырғандар.Унан тынысланғас, ҡурҡыуҙары уҙғас, һындырған селектәрен күтәреп ауылға ҡайтып киткәндәр ҙә селек үҫкән тауҙа балалы айыу күргәндәрен кешеләргә һөйләгәндәр.Шунан бирле ауыл кешеләре селекле тауҙы Айыутау -Медвежья гора тип атап йөрөтә башлағандар. Эйе, ысынлап та әлеге ваҡыттарҙа ла был тауҙа урман ситендә айыу күреүселәр бар. Фәүзиә Ҡотлогилдина - Алтынбикә 30.11.2020


Ҡамышлы күл.

Ғафури районы Родина -Ватан ауылында ауылына кергән саҡта Көгөш йылғаһының күперен уҙғас, уң яҡта бик матур күл бар. Ҡамышлы күл тип атала ул. Был исемде һәр ваҡыт күл янында балыҡ тотоп ултырыусы балыҡсылар биргән. Күлдең һыуы буйрағыраҡ, таҙа түгел, унда кешеләр һыу кермәйҙәр. Минең был күлдә тотолған Алтын балыҡ хаҡында әкиәтем дә бар. Ҡамышлы күл беҙҙең ауылыбыҙға шундай матурлыҡ бирә! Беҙ ошондай гүзәллек араһында йәшәүебеҙ менән бәхетлебеҙ!Ҡамышлы күлдә табан балыҡтары бар, йәй буйына уның яр буйынан балыҡсылар өҙөлмәй.ҡамыштар араһында бер аяғында ғына баҫып торған селәнде лә, унда оя ҡорған ҡыр үрҙәктәрен дә күрергә мөмкин. Ә ҡайһы берҙә беҙ Ҡамышлы күлгә төшкән аҡҡоштарҙың унда йөҙөп йөрөгәнен күргәнебеҙ бар.Яҙ көндәре Ҡамышлы күл буйындағы баҡалар тауышы үҙе бер оркестр тип торорлоҡ, бөтөн ауылға ишетелеп тора ул!Ауыл ешеләренең үрҙәктәре һәм ҡаҙҙары барып төшһә, күл өҫтө ап-аҡ була.Бына шундай матур күлебеҙ бар беҙҙең! Фәүзиә Ҡотлогилдина -АЛТЫНБИКӘ.11.2020

АЛТЫН БАЛЫҠ Бер бабай килгән ти күлгә емдәр алып, Ултырған ти яр буйында ҡармаҡ һалып, Ултыра торғас ҡалҡыуыс төпкә батҡан, Баҡһаң, ҡармаҡҡа бер балыҡ килеп ҡапҡан.. Ул балыҡ ябай түгел ти, ә Алтындан! Тәңкәләре нурҙар һибеп балҡып торған! Күлдән тартып сығарғас бабай ҡармағын, Алтын балыҡ һамаҡлай икән һамағын..

  • Бешереп ашама мине, Изге бабай...*

Түңәрәк күҙҙәре менән ялбарып ҡарай,

  • Ниҙәр кәрәк, шул эштәрҙе башҡарырмын,

Тылсымлы ярҙамсың булып яныңда ҡалырмын.. Ҡамышлы күл һыуы буйраҡ, асыҡ түгел, Бәләкәй булғанлығын да тартмай күңел, Алып сыҡсы мине аҡҡан саф йылғаға, Йөҙөп сығар өсөн оло бер даръяға.. Ебәр мине тыуған яҡта саф һыуыңа, Йәшәрмен мин томбойоҡло шул йылғала, Ҡояш нурында тәңкәләр йылтыратып, Йөҙөрмөн йылғала нурҙарым уйнатып.. Яр буйына килгән сағыңды көтәрмен, Ни теләйһең, шул теләгеңде үтәрмен.* Шулай тигән телгә килеп Алтын балыҡ, Өмөтләнеп, бабай тыңлар тип шатланып... Торһа ла һаман да ептә ҡармаҡланып.. Яуап көткән ул бабайҙан тынып ҡалып. Бабай һиҫкәнеп киткән ти был тауыштан,

  • Ысын һөйләштеме балыҡ? Әллә буштан?

Күпме ғүмер йәшәһәм дә ер йөҙөндә, Ишетмәнем балыҡтарҙың бер һүҙен дә..* Ипләп кенә ҡармағынан ысҡындырған, Наҙлы ғына тәңкәләрен һыйпап алған, Алып ҡайтыр өсөн уны йылғаһына Семәрле силәккә һыуға һалып ҡуйған. Силәк , ҡармаҡтарын бик тиҙ йыйнап алып, Ашыҡҡан ҡарт үҙҙәренең йылғаһына.(Көгөшкә.)..

  • Иркенләп йөҙ, Алтын балыҡ, был йылғала!

Ярҙамдарын бирһен һиңә, Раббым Алла, Башҡа балыҡтар һикереп уйнаһа ла, Алтын балыҡ юҡ ине әле беҙҙең һыуҙа.. Әле һинән бер ни ҙә мин һорамайым, Ялтыра, уйна, Алтынҡай, йөрәк майым! Ғүмер үтәр, ҡартлығымда мин уйлармын, Бер саҡ ҡармаҡҡа Алтын балыҡ ҡаптырғайным.* Шул һүҙҙәрҙе әйтеп йылғаға ебәргән, Изге ҡарт шулай балыҡҡа фәтихә биргән,

  • Әйткәнеңде тыңланым, Алтынҡай! *тигән..

Алтын балыҡ быға шул тиклем һөйөнгән, Изге ҡартҡа ҡат-ҡат итеп рәхмәт өйгән. Алтын балыҡ шулай итеп ҡотолған , ти, Томбойоҡло саф йылғала ул ҡалған, ти, Бабай үҙе бер ни ҙә һорамаһа ла, Ҡулынан килгән ярҙамды булдырған, ти. Әле балыҡ йөҙә тиҙәр шул йылғала,(Көгөштә) Бабай ҙа бик йыш була тиҙәр һөҙәк ярҙа, Алтын балыҡ һикерә тәңкәләр ялтыратып, Ғәжәйеп моңдар менән уларҙы сылтыратып.. Алтын балыҡ әкиәте булды тамам, Һөйөнөп йөҙә балыҡ саф йылғала һаман, Был әкиәт килмәгәндер боронғонан, Яҙылды ул әле генә, хәҙерге заман... Фәүзиә Ҡотлогилдина – АЛТЫНБИКӘ.



Бирешле йылғаһы.

Бирешле йылғаһы Ҡотлоғужа ауылы яғынан беҙҙең ауылға ҡарай ағып килә. Ул яҙ көнө шарлап аға ла, йәй көнө бик бәләкәй генә булып ҡала, ҡоро йәйҙәрҙә бөтөнләй юғала.Бирешле йылғаһы Көгөшкә барып ҡоя.Уның төбөндә таштар юҡ, һыуы таҙа түгел. Родина мәктәбенә барған саҡта Бирешле аша һалынған күперҙән үтәбеҙ, беҙ ошо ерҙә уның исемен дә яҙып ҡуйҙыҡ Йәншишмә балалары менән.


Родина - Ватан ауылы тарихы.

Был урынға ике дуҫ Павлов Григорий һәм Мезенцев (Сергей һәм Григорийҙең атаһы)килеп йәшәй башлағандар.Улар бында күрше Табын ауылынан кулак тиеп Себергә һөрөлөүҙән ҡасып килгәндәр. Улар хеҙмәтсе тотмаһалар ҙа егәрле кешеләр булғас үҙ көстәре менән хәлле йәшәгәндәр, йорт-ҡаралтылары бөтөн, матур булған.Йорттарын һалдырып алғандар, матур ҡапҡаларын Красноусолдағы быяла заводына алып барып ҡуйғандар.Бында ҡасып килгәс улар үҙ ғаиләләре менән йәшәр өсөн бәләкәс кенә өйҙәр һалғандар, балалары күмәк булған.Ғаиләләрен ҡарар өсөн курорт яғында тоҙло һыуҙан тоҙ ҡайнатып алып һатҡандар. Мунсаны ерҙе соҡоп землянка итеп эшләгәндәр, шунда йыуынғандар.Унан өсөнсө кеше булып Новошенов күсеп килгән, уларҙың өс улдары тыуғандар.Павлов ҡартаталарының бүләсәрҙәре Оля һәм Лена һөйләүе буйынса Павлов та, Мезенцев тә аҡтар яғында ла, ҡыҙылдар яғында ла булмағандар.(Были не красными, не белыми).Был ваҡытта Красноусолдағы быяла заводы эшселәрен һәм поселокта йәшәүселәрҙе туйҙырыу өсөн ярҙамсы хужалыҡ төҙөргә кәрәк була.Красноусолда партияның район комитете был турала 1928 йылда приказ яҙа һәм ул эште тормошҡа ашырыу өсөн Нурғәле Кәрим улы Сәлимйәновты тәғәйеләй. Был ойошма ЗаРаКо(заводское рабочее кооперативное общество )тип атала.Был йәмғиәт ойошмаһына ике дуҫ төйәк иткән урынды һайлайҙар.Барактар төҙөй башлайҙар, Табын ауылынан кулак тип табылып Себергә ебәрелгәндәрҙең өйҙәрен күсереп килтереп һалалар, кооперативкә эшселәр йыялар.Шулай иттереп тәүҙә ЗаРаКо, аҙаҡ 7се номерле совхоз, унан Родина совхозы, ә хәҙер инде русса Родина, башҡортса Ватан тип аталған ауылдың официаль нигеҙ һалыныу йылы тип 1928 йыл һанала. Кооператив эшселәре иген һәм бәрәңге үҫтереү менән шөғөлләнә. Һуңғараҡ эре мал һәм тауыҡ фермалары асып ебәрәләр. Өйҙәрҙе күпләп һала башлайҙар,тирә-яҡтан бында эш барын ишетеп йәштәр аағыла.Өйләнешеп балалар тыуалар.Эшселәр барактарҙа йәшәйҙәр. (был ерҙә дауамы буласаҡ)

2015 йылдан башлап Родина ауылын унда йәшәүсе башҡорттар башҡортса Ватан ауылы тип йөрөтә башлайҙар. 2018 йылда үткән ауылдың 90 йәшлек Юбилейен билдәләгәндә башҡорт телендә лә ауылдың исеме яҙып ҡуйыла.Минең һүҙҙәремә яҙылған рус тендә лә, башҡорт телендә лә ауылға арналған йырҙарым бар.

РОДНАЯ РОДИНА /Песня/ Слова Фаузии Кутлугильдиной Музыка Фанузы Латыповой

Зовет нас родная Родина Из сует городов.. Собрались в деревне сегодня Земляки всех годов.

          Пр:  Родная, любимая.
                  Родина  моя,
                  Люблю тебя всем сердцем
                  Деревенька моя!

Цветут на полях душистые Полевые цветы, Журчат под горой хрустальные Родники так чисты.

Течет серебристой лентою Усолка соль-река, В озерах плавают гуси, Заметишь рыбака.

Разлетелись мы как птицы В разные края, Ты в моем сердце навеки Деревенька моя!

          Пр:  Родная, любимая.
                  Родина  моя,
                  Люблю тебя всем сердцем
                  Деревенька моя!

Фаузия Кутлугильдина- АЛТЫНБИКЭ

 16.11.2014                        


ВАТАН /йыр/ Фәүзиә Ҡотлогилдина һүҙҙәре, Рәмил Ғимрани көйө . Башҡара Фәнзил Галин.

Саҡырам һеҙҙе ,дуҫтарым, Килегеҙ аттар егеп, Ҡаршы сығып көтөп алыр Дуҫтарыбыҙ бар тиеп.

Ҡуш:Саҡырам дуҫтар, ҡунаҡҡа

        Килегеҙсе йүгереп,
        Аралар алыҫ тимәгеҙ,
        Ҡайтырһығыҙ бер күреп.

Саҡырам һеҙҙе саҡырам Һый тулы табыныма, Тереһыулы йәншишмәләр Урғылған Ватаныма.

Килегеҙ, дуҫтар, килегеҙ, Көтәм һеҙҙе һағынып, Осоғоҙ беҙҙең яҡтарға Ҡанаттарың ҡағынып. Фәүзиә Ҡотлогилдина –АЛТЫНБИКӘ




Родина ауылын мәктәбенә 50 йыл.(1970 -2020)

Балаларға белем алыр өсөн башланғыс мәктәп асыла.7-се һанлы совхоздағы(эдек Родина ауылы шулай атала)башланғыс мәктәп тәүҙә бәләкәй генә өйҙә урынлашһа, унан уны баракка күсерәләр. башланғыс кластарҙы тамалаусылар 5-се класҡа уҡырға күршеләге 2 саҡрым алыҫлыҡтағы Дубровка 8 йыллыҡ мәктәбенә йөрөйҙәр.Һәм бына 1970 йылда инде Родина исемен йөрөткән ауылда 8 йыллыҡ мәктәп асыла, ул ныҡлы итеп таштан төҙөлә. Родинала мәктәп асылғас Дубровка ауылындағы 8 йыллыҡ мәктәп ябыла һәм күрше тирә-яҡ Цапаловка, Дубровка, Красный пахарь ауылдарынан Победа колхозының автобусы уҡыусыларҙы Родинаға йөрөтә башлай.Хатта Игенйылға ауылынан да өс уҡыусы йөрөй (күрәһең русса өйрәнгеләре килгәндер).Был ваҡыттарҙа уҡыусылар һаны хатта 200-гә барып етә, параллель кластар ҙа булалар.Беҙҙең күршебеҙ Соколова Надежда Александровна - хаҡлы ялдағы уҡытыусы. Улар тормош иптәше Соколов Константин Александрович менән мәктәптең асылған ваҡытынан уҡ эшләйҙәр. Быға тиклем улар Дубровка ауылында уҡытһалар, Родинала мәктәп асылғас, өй һатып алып күсеп киләләр. Уның һөйләүе буйынса мәктәптең тәүге директоры Ҡаһарманов Хәлит Ғиниәт улы була, унан һуң Воронеж институтынан юллама менән Федяинов И.Г.килә.Уның менән бергә килгән Антипин А.И.математиканан уҡыта.Башланғыс класс уҡытыусылары булып Рогачева Лидия Ипатьевна, Рогачева Таисия Ивановна, Смоленцева Александра Георгиевна, Аюпова Фәүзиә Мәжит ҡыҙы эшләйҙәр.Рус теленән Соколова Н.А һәм Шабалина А.Н.уҡытһалар, математиканан Пименева М.С,тарихтан һәм хеҙмәттән Соколов К.А.химиянан Домрачев Б.В,инглиз теленән Беспалова В.П. физкультуранан һәм географиянан Аюпов Г.Х.белем бирә.Федяиновтан һуң мәктәп директоры булып Пирогов Е.М., Унан һуң Хабибуллин Р.Х эшләй . Ул ваҡыттарҙа мәктәп гөрләп тора.Тора -бара Родина мәктәбен урта мәктәпкә әйләндерәләр.

Уҡыусылар һәм уҡытыусылар районда барған төрлө сараларҙа ҡатнашалар. Уҡыусылар Татар Саскүле уҡыусылары менән көс һынашалар, ярышалар.Үҙешмәкәр сәнғәт түңәрәге район үҙәгенә йыш сығыш яһарға бара, смотрҙарҙа ҡатнаша,уҡыусылар турист юлламалары менән Өфөгә, Мәскәүгә иҫтәлекле урындарҙы күрергә йөрөйҙәр.Шулай уҡ өлкән класс уҡыусылары Ҡазан, Ульяновск ҡалаларына ла сәйәхәткә баралар. Мәктәп Родина совхозына мал сөгөлдөрө үҫтереп йыйып алырға ярҙам итә һәм эш хаҡы аҡсаһына  бер төркөм уҡыусылар уҡытыусылар оҙатыуында Украинаға Киев ҡалаһына экскурсияға баралар.Яйлап уҡытыусылар коллективе лә йәшәрә.Эшкә Пименеваның ҡыҙы Шапошникова Н.А.,Валиев А.А ҡатыны Людмила Васильевна менән, Вечерина Л.В. эшкә  киләләр. Хаҡлы ялға сыҡҡансы Әғләм Әкрәм улы мәктәпте етәкләй.Унан һуң директор булып Басариев В..һәм Кинйәбаев Р.Н.эшләнеләр. Йәштәрҙән Максютова Ф.В. Валиева З.Ф,Нафикова Г.К.Ишмөхәмәтова Р.М.уҡыусыларҙың яратҡан уҡыусылары булалар.Башланғыс кластарҙы уҡытырға Якупова Г.З,Иванова Е.И. киләләр. Эйе, ул саҡтарҙа мәктәп гөрләп торҙо! 

Мин Родина совхозына 1975 йылда килен булып төштөм, ул саҡта мәктәп төҙөлөүгә бары биш йыл ғына уҙған булған икән.Минең ике ҡыҙым да Родина мәктәбендә белем алдылар,ул саҡта Родина мәктәбе урта мәктәп ине.Киске мәктәп тә эшләне ул йылдарҙа, 8 класс белемлеләр киске мәктәпкә йөрөп урта белемгә эйә булдылар. Яйлап уҡыусылар һаны әҙәйә башланы, сөнки ҡайһы бер ата-әсәләр балаларын ни сәбәптәндер Красноусол мәктәбенә йөрөтә башланылар.Балалар һаны кәмей башлағас мәктәп тәүҙә 9 йыллыҡ булып, унан тулы булмаған мәктәп булып эшләгәндән һуң 2018 йылда оптимизация тоҙағына эләгеп башланғыс мәктәп итеп ҡалдырылды.Уҡыусы балаларҙы 2-се һәм 1-се мәктәптәрҙең автобустары көн дә район үҙәгенә ташый. Хәҙерге ваҡытта Родина мәктәбе Красноусол 2-се һанлы мәктәбенең Родина башланғыс мәктәбе филиалы булып эшләһә лә статусы элеккесә ҡалған. Шулай булғас,ауыл халҡы мәктәптең ҡабатлап үҙ хоҡуғы менән эшләп китеүенә өмөтөн өҙмәй . Мәктәптә оптимизация алдынан ғына капиталь ремонт үткәрелеп, пластик тәҙрәләр ҡуйылып, балаларҙы ашатырға ашхана ла төкәтелеп эшләнгән ине. Мәктәп китапханаһы ла матур хәлдә. Артыҡ күренекле шәхестәр сыҡмаһа ла 50 йыл буйына Родина мәктәбе үҙ ҡанаты аҫтынанбик күп уҡыусылар осорҙо. Улар юғары һәм махсус урта уҡыу йорттарын тамамлап халыҡ тармағының төрлө өлкәләрендә тырыш хеҙмәт итәләр.Район үҙәгендәге танылған сауҙа эшҡыуарҙары - бер туған Хайруллин Дамир һәм Марс та Родина мәктәбе уҡыусылары. Чечен боларышында хәрби хәрәкәттә һәләк булған Мостафин Ринатҡа иҫтәлекле таҡта асылып мәктәптә эленеп тора. Әлеге ваҡытта мәктәптә башланғыс кластарҙа 17 уҡыусы белем ала, ике уҡытыусы Якупоа Гөлшат һәм Габдиева Аксәскә уларға белем бирә.2-се һанлы мәктәп директоры Басыров Марат Рәил улы- Родина мәктәбендә лә етәксе. Шулай уҡ йыйыштырыусылар, ашнаҡсы һәм ҡарауылсылар бар.Бына ошондай хәлдә ҡаршыланы үҙенең 50 йәшен беҙҙең мәктәбебеҘ,өҫтәүенә пандемия ... Тик беҙ мәктәбебеҙҙе Оло шатлығынан мәхрүм ҡалдырманыҡ, уның 50 йәшен *Родина хәбәрҙәре* төркөмөндә Онлайн үткәрҙек. Бик күп уҡыусылар үҙҙәренең ҡотлауҙарын яҙҙылар, йылы һүҙҙәрен әйттеләр, мәктәп йылдарының иҫтәлектәре менән уртаҡлаштылар, видеоклиптәр ҙә эшләп һалдылар.Байрам аҙағында улар класташтар йышыраҡ осрашырға, күмәкләшеп йыйылған саҡта мәктәпте лә күреп, үҙҙәре уҡыған кластарға кереп сығырға һөйләштеләр. Мәктәп 50 йәшемде иҫкә төшөрөүсө лә булманы тип үпкәләмәҫ тип уйлайым. Мәҡәләм аҙағында ауылыбыҙ мәктәбен барлыҡ сығарылыш уҡыусылары исеменән 50 йәшлек Юбилейе менән ҡотлайым! Уҡыусыларға яҡшы билдәләренә уҡыуҙарын , уҡытыусыларға уларға түҙемле белем биреүҙәрен теләйем!Ә мәктәбебеҙгә балалар һаны артып оло ҡыуаныс кисереүен теләйем! Фәүзиә Ҡотлогилдина -АЛТЫНБИКӘ. 29.11.2020