Фикһул Ислам: өлгөләр араһындағы айырма

Викидәреслек проектынан
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
596 юл: 596 юл:


Мәгәр ҡарсыҡтарҙың иртә, ахшам үә йәсих намаҙҙарын мәсеттә уҡыуҙары мәкруһ булмай.
Мәгәр ҡарсыҡтарҙың иртә, ахшам үә йәсих намаҙҙарын мәсеттә уҡыуҙары мәкруһ булмай.

== '''НАМАҘҘЫҢ ҠАҘАҺЫ''' ==
1.Биш ваҡыт намаҙҙың һәр береһен үҙ ваҡытында  ҡылыу фарыҙҙыр. Ғөҙөрһөҙ, ваҡытында уҡымай ҡалдырыу һис дөрөҫ булмаҫ.

2.Әгәр ҙә бер намаҙ үҙ ваҡытында уҡылмай ҡалһа, уны икенсе ваҡытта ҡаҙа ҡылыу ваҡыты сыҡҡандан һуң үтәп ҡуйыу фарыҙ булыр.

3.Иртәнге намаҙ ҡояш сыҡҡансы уҡылмай ҡалып, өйлә ваҡыты еткәнсе ҡаҙа ҡылынһа, сөннәте лә, фарыҙы ла ҡаҙа ҡылыныр. Әгәр өйлә ваҡыты еткәс ҡаҙа ҡылынһа, фарыҙы ғына ҡаҙа ҡылыныр.

4.Ваҡытында уҡылмай ҡалһа, йәсиғ намаҙы менән бергә витр намаҙы ла ҡаҙа ҡылыныр.

5.Йома намаҙын  уҡый алмаған кеше, ул  көндө өйлә уҡыр.        

6.Ғәйет үә тәрауих намаҙҙары үҙ ваҡытында уҡылмай ҡалһалар, һуңынан ҡаҙа ҡылынмай.

7.Әгәр намаҙ йәмәғәт менән ҡаҙа ҡылынһа, ҡысҡырып уҡый торған рәҡәғәттәрҙә имамға ҡыйратте ҡысҡырып уҡыу үәжиб булыр. Әгәр ҙә яңғыҙ ҡаҙа ҡылынһа, һәр рәҡәғәттә ҡыйратте эстән уҡыу үәжиб булыр.

8.Ҡаҙаға ҡалған намаҙҙарҙың тәртиптәре мәғлүм булғанда, тәртиптәре менән ҡаҙа ҡылыу тейеш. Мәҫәлән, бер көндөң биш ваҡыт намаҙы ла ҡаҙаға ҡалһа, иртә менән йәки онотоп ҡылмай ҡалдырһа, намаҙы дөрөҫ булмаҫ. Уға намаҙын өр- яңынан уҡыу кәрәк булыр.

намаҙынан башлап, йәсиг үә витрға ҡәҙәрле тәртиптәре буйынса ҡаҙа ҡылыу тиеш.

9.Бер кешенең ғүмерендә дүрт-биш кенә намаҙы ҡаҙаға ҡалған булһа, ул кешегә ваҡыты кергән намаҙҙы уҡымайынса иң тәүҙэ ҡаҙаға ҡалған намаҙҙы уҡыу, ваҡыты кергән намаҙҙы ҡаҙанан һуң уҡыу фарыҙ булыр.

10.Әгәр үҙ ғүмерендә алты намаҙы ҡаҙаға ҡалған булһа, ул кешенең ихтиярында: Теләһә, ҡаҙа намаҙын тәүҙә уҡыр.

11.Намаҙҙы ҡаҙа ҡылыр алдынан аҙан үә ҡамәт уҡыу сөннәттер. Ләкин өс намаҙын бер ваҡытта ҡаҙалаһа, барыһына бер аҙан ярай. Әммә һәр береһе өсөн берәр ҡамәт кәрәк булыр.

12.Ҡаҙа ҡылынасаҡ намаҙға ошолай ниәт ҡылыныр: « Ниәт ҡылдым фәлән көндә, фәлән ваҡытта уҡылмай ҡалған фәлән намаҙҙың ике рәҡәғәт фарыҙын үтәмәккә, халисан лилләһи тәғәлә. Аллаһу әкбәр».

13.Үҙ ғүмерендә бик күп намаҙҙары ҡаҙаға ҡалған кеше, ҡартайғас шуларҙы ҡаҙа ҡылмаҡ булһа, ошолай ниәтләр:«Ниәт ҡылдым ваҡытында уҡылмай ҡалған иртәнге намаҙҙарымдың иң һуңғыһына ҡаҙа ҡылмаҡҡа, халисан лилләһи тәғәлә. Аллаһу әкбәр». Башҡа намаҙҙарға ла шул рәүешле.
[[Категория:Ислам дине]]
[[Категория:Ислам дине]]

19:58, 5 октябрь 2021 өлгөһө

"Фикһүл ислам"— Ислам динен тотҡандар өсөн иң кәрәкле бөтә ғәмәлдәр, доғалар, канундар тупланған, мосолман кешеһе өсөн иң кәрәкле китап.

Фиҡһ (ғәр. فقه‎ [fɪqəh] — «аңлау», «белем») Ҡөрьән, Сөннәт, ижмәғ һәм ҡыясты өйрәнеүгә нигеҙләнгән мосолман хоҡуҡиәте.

Ғаҡаид ислам

Ислам— Аллаһы тәғәләнән килгән хаҡ дин буйынса ғәмәл ҡылыу булыр. Аллаһы Тәғәләнән Мөхәммәт ғәләйһиесәләмгә килгән дин-Ислам дине тип атала. Аллаһы Тә-ғәлә Мөхәммәт ғәләйһиесәләмгә Ислам динен бәндәләрҙе яҡшылыҡҡа өйрәтер өсөн ебәргән.

Уның хөкөмдәре буйынса ғәмәл ҡылған кеше доньяла ла, әхирәттә лә даими рәхәттә һәм изге дәүләттә булыр. Ислам диненең хаҡлығына ышынған кеше мөьмин үә мосолман тип атала.

Ғәмәл

Ислам диме буйынса бәңдәләрҙең ғәмәлдәре һигеҙ төрлө: фарыҙ, үәжиб, сөннәт, мөстәхәб, мөхәб, харам, мәкрүһ, мөстәкрәһ.

ФАРЫҘ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмаған кеше гонаһлы булыр. Уның фарыҙлығына ышанмаған кеше кафыр хөкөмөндә.

Фарыҙ ғәмәлдәр: Ислам диненең хаҡлығына ышаныу; һәр көн биш ваҡыт намаҙ уҡыу; Рамаҙан айында һәр көн ураҙа тотоу; һәр йылда малдың зәкәтен биреү; дәүләте етерлек кеше, ғүмерендә бер мәртәбә булһа ла, Мәккәй Мөкәррәмгә барып, Хаж ҡылыу.

ҮӘЖИБ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмаған кеше гонаһлы булыр, уның үәжиблыгына ышанмаған кеше ҙур гонаһлы булыр.

Үәжиб ғәмәлдәр: витр намаҙын уҡыу; ғәйет намаҙҙарын уҡыу; фытыр саҙаҡаһы биреү; ҡорбан салыу.

СӨННӘТ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмаған кеше гонаһлы булмаҫ. Мәгәр Мөхәммәт ғәләйһиссәламдең шәфҡатенә лайыҡ булмаҫ.

Сөннәт ғәмәлдәр: яҡшы ғәмәлдәрҙе “Бисмилләһ” менән башлау; Ҡөръән уҡыр алдынан «Әғүҙе» әйтеү; сөскөргәс «Әлхәмдүлиллаһ» тиеү; иманлы кешеләргә сәләм биреү.

МӘСТӘХӘБ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше сауаплы булыр, ҡылмаған кеше гонаһлы ла булмаҫ; ҡыямәт көнөндә шелтәгә лә лайыҡ булмаҫ.

Мөстәхәб ғәмәлдәр: нәфел намаҙҙары уҡыу; нәфел ураҙалар тотоу; нәфел саҙаҡалар биреү; буш ваҡыттарҙа Ҡөръән уҡыу.

МӨХАБ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше лә, ҡылмағаны ла сауаплы ла, гонаһлы ла булмаҫ. Мөхаб ғәмәлдәр: хәләл риҙыҡты туйғансы ашау үә эсеү; ултырыу; тороу; зарарһыҙ һүҙҙәр һөйләү.

ХАРАМ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше ҙур гонаһлы булыр, уны хәләл тигән кеше кафыр булыр.

Харам ғәмәлдәр: Иән эйәһен үлтереү; кешене йә хайуанды йәберләү; ғәйбәт һопләү; уғрылыҡ ҡылыу; иҫерткес эсемлектәр эсеү.

МӘКРҮЬ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше бераҙ гонаһлы булыр, уны хәләл тигән кеше оло гонаһлы кешеләрҙән һаналыр.

Мәкрүһ ғәмәлдәр: отош уйындары уйнау; әҙәпһеҙ йырҙар йырлау; кеше алдында әҙәпһеҙ ҡыланыу.

МӨСТӘКРӘЬ - шул ғәмәлдер: уны ҡылған кеше гонаһлы булмаһа ла, әҙәпһеҙлек ҡылғанға һаналыр.

Мөстәкрәһ ғәмәлдәр: баҙарҙа йә урамда ашау; ауыҙҙы ҡапламайынса иҫнәү; тауышланып кикереү.

Бәлиғ үә ғаҡыл

Фарыҙ үәжиб, сөннәт һәм мөстәхәб ғәмәлдәрҙе ҡылыу, харам, мәкруһ үә мөстәкрәһ булған ғәмәлдәрҙән тыйылыу - бәлиг һәм ғаҡыллы кешеләрҙең бурысы. Бәлиғ-тимәк, сабыйлыҡтан сығып, үҫеп етеү.

Ғаҡыл-тимәк аҡылы камил булыу. Сабый балалар бәлиғҡа хисапланмаҫ. Диуана кешеләр аҡыллыға һаналмаҫ. Шуға ҫүрә фарыҙ үә үәжиб булған ғәмәлдәрҙе ҡыла алмаһалар ҙа гонаһлы булмаҫтар.

Ир балалар 12 йәштәре тулғандаң һуң, үҫеп етеүҙәре мәғлүм булғас, бәлиғ булыр. Ҡыҙ балалар 9 йәштәре тулғандан һуң, үҫеп етеүҙәре мәғлүм булғас, бәлиғ булырҙар.

Әгәр үҫеп етеүҙәре мәғлүм булмаһа, ир балалар ҙа, ҡыҙ балалар ҙа 15 йәштәре булғас бәлигҡа хисапланыр. Бәлиғ һәм ғаҡыл булғандан һуң һәр бер кешегә, ғүмер буйы Шәриғәт бойорған ғәмәлдәр ҡылып, Шәриғәт тыйған эштәрҙән тыйылыу тейеш.

Ғибәҙәт

Аллаһы Тәғәлә бәндәләрҙе хормәтмәп, уларға бихисап ниғмәттәр бирғән: бар булып донъяла йорөүебеҙ, бөтөн ағзаларыбыҙ, ашаған аштарыбыҙ,эскән һыуҙарыбыҙ, һулаған һауабыҙ, сәләмәт ғүмер итеүебеҙ - һәр ҡайһыһы Аллаһы тәғәләнең беҙгә биргән ниғмәттәре.

Йәнебеҙ, тәнебеҙ үә малыбыҙ менән Аллаһы тәғәләнең ни ҡәҙәр ғибәҙәт ҡылһаҡ та, үҙебеҙгә биргән ниғмәттәренең шөкөрәнаһын әдә ҡылый бөтөрөү мөмкин түгел. Шуның өсөн дә, бәлиғ үә ғаҡыл булған һәр бер мөьмин бәндәгә фарыҙ һәм үәжиб булған ғәмәлдәрҙең һәр ҡайһыһын ҡылып, харам үә мәкрүһ булған ғәмәлдәрҙән тыйылып, ҡулынан килгән тиклем Аллаһы Тәғәләгә даими ғибәҙәт ҡылыу тейеш.

Мөьмин үә мосолман кешегә фарыҙ булған ғибәҙәттәрҙең ололары бишәү: иман, намаҙ, ураҙа, зәкәт, хаж. Иман - Ислам диненең хаҡлығына һәм унда булған хөкөмдәргә ышаныу.

Намаҙ - һәр көн биш ваҡыт ғибәҙәт тыйылып тороу.

Ураҙа — Рамаҙан айында көндөҙ ашап-эсеүҙән тыйылып тороу.

Зәкәт - йылына бер мәртәбә фәҡирҙәргә тейешле мал хаҡын биреү.

Хаж - дәүләте еткән кешегә Мәккәи Мөкәррәмәгә барып Хаж ғәмәлдәрен үтәү.

Ҡәлимәи иман

Әмәнтү билләһи үә мәлә икәтиһи үә күтүбиһи үә рәсүлиһи үәл-йәүмил-әхири үәл-ҡадәри хайриһи үә шәрриһи тәғәлә үәд бәғси бәғдел- мәүти.

Мәғәнәһе: Инандым Аллаһы Тәғәләгә, үә йәнә Уның китаптарына, үә йәнә Уның бәйғәмбәрҙәренә, үә йәнә әхирәт көнөнә, үә йәнә тәҡдирҙең яҡшыһы ла, яманы ла Аллаһы Тәғәләнән булуына, үә йәнә үлгәндән һуң тағы терелеүгә.

Аллаһы Тәғәлә

Аллаһы Тәғәләне белеү - һәр бәндәгә фарыҙ, ләкин Уның затын белергә беҙҙең аҡылыбыҙҙың ҡеүәте етмәй. Беҙгә Уны сифаттары буйынса ғына белеү мөмкин. Аллаһы тәғәләнең күркәм сифаттары бик күп.

Уны мәшһүр сифаттары буйынса түбәндәгесә күҙ алдына килтереп була: Аллаһы Тәғәлә мәүжүд, әхәд, хәййүн, ғалим, сәмиғ, бәсыйр, мөтәкәллим, ҡадир, халиҡ, мохтар, рәззаҡ, рабби, ғаҙел, ғафур, мүжиб.

Мәүжүд - Бар тигән һүҙ. Аллаһы Тәғәлә бар, барлығы һис бер затҡа мохтаж түгел. Үҙенән үҙе бар. Барлығының башы ла, ахыры ла юҡ, йәғни мәхлүҡәте кеүек әүәле юҡ булып, һуңынан бар булған түгел. Уның ахыры ла юҡ булған һымаҡ, бер заман юҡҡа сығасаҡ та түгел. Ул һәр саҡ буласаҡ.

Әхәд - Бер тигәнде аңлата. Аллаһы Тәғәлә бер генә. Уның һис шәрике үә тиңдәше юҡтыр.

Хәййүн - Терек тигән һүҙ. Аллаһы Тәғәлә теректер. Ләкин тереклеге беҙҙең кеүек тән Һәм йән кеүек түгел.

Ғалим- Белеүсе тигән һүҙ. Аллаһы Тәғәлә һәр бер нәмәне беләлер. Булганыла, буласағы ла - һәр ҡайһыһы Аллаһы Тәғәләгә мәғлүм. Аллаһы Тәғәләгә мәғлүм булмаған нәмә юҡ. Әммә белеүе беҙҙең шикелле өйрәнеү- уйланыу менән түгел.

Сәмиғ- Ишетеүсе тигәнде аңлата. Аллаһы тәғәлә һәр бер тауышты ишетә. Ишетеүе беҙҙең һымаҡ ҡолаҡ арҡылы түгелдер.

Бәсыир - Күреүсе тигән һүҙ. Аллаһы гәгәләнең күрмәгән нәмәһе юҡтыр. Уның күреүе беҙҙең ише к үҙ аша түгел.

Мотәкәллим - Һөйләүсе тигәнде аңлата. Аллаһы тәғәлә һөйләүселер. Ҡөръәндә яҙылған һүҙҙәр - бөтөнөһө лә Аллаһы тәғәләнең һүҙҙәре, һөйләүе - беҙҙең кеүек ауыҙ үә тел менән, тауыш һәм хәрефтәр менән түгел.

Ҡадир - Көсө етеүсе тигән һүҙ. Аллаһы Тәғәләнең һәр нәмәгә көсө етәлер, ни теләһә, шуны булдыра. Көсө беҙҙең кеүек ағзалар үә ҡоралдар арҡылы түгел.

Халиҡ - Булдырыусы тигән һүҙ. Ғамәлдәге һәр бер нәмәне бар ҡылыусы һәм булдырыусы - Аллаһы Тәғәлә.

Мохтар - Ихтыярлы тигәнде аңлата. Аллаһы Тәғәлә һәр ҡылған эшен үҙ ихтияры менән теләп ҡыла. Ҡылһа ла, ҡылмаһа ла, һәр бер эшендә камил ихтыярлы. 

Рәззәҡ- Туйҙырыусы тигән һүҙ. Һәр бер кешегә Һәм хайуанға ризык биреүсе - Аллаһы Тәғәләлер. Сөнки ер йөҙөндәге һәр бер йән эйәһе Аллаһы Тәғәләнең ҡөҙрәте менән үҫкән ризык үә ниғмәттәрҙе ашап-эсеп көн күреүҙә.

Рабби - Тәрбиә ҡылыусы һәм хужа булыусы тимәк. Барса ғаләмгә рәхмәт ҡылып, тәрбиә ҡылыусы үә бөтөн ғаләмдең хужаһы - Аллаһы Тәғәлә генә.

Ғәҙел - Тоғролоҡ ҡылыусы тигәнде аңлата. Аллаһы Тәғәлә һәр эшен үә һәр хөкөмөн тоғролоҡ һәм ғәҙеллек менән ҡыла. Һис бер кемгә йәбер үә золом ҡылмай. Әхирәттә изге бәндәләрҙе йәннәт ниғмәттәре менән хөрмәт ҡыласаҡ. Иманһыҙ үә гөнаһлы бәндәләрҙе йәһәннәм ғазабы менән ғазап ҡыласаҡ.

Ғафур - Ғәфү ҡылыусы тигән һүҙ. Аллаһы Тәғәлә күп кешеләрҙең гөнаһтарын ғәфү итәсәк. Тәүбә ҡылғандарҙың гөнаһтарын ғәфү итеү ҙә, .ҡылмағандарҙыҡын ғәфү итеү ҙә - Аллаһы Тәғәләнең үҙ ихтыярында.

Мүжиб - Доғаларҙы ҡабул итеүсе, Аллаһы тәғәлә ихлас ҡылынған мәғкүл доғаларҙы ҡабул итә: үҙенең рәхмәте менән ҡайһы бер кешеләрҙең һораған хәжәттәрен бирә.

Аллаһы Тәғәлә бөтөн ғәйеп үә кәмселектәрҙән паҡ һәм мөнәззәһтер. Уның затында ла, сифатында ла, ҡылған эштәрендә лә һис бер кәмселек юҡ.

Аллаһы Тәғәләнең мәхлүҡәткә һис бер йәһәттән оҡшашлығы юҡ. Уны бер нәмәгә лә оҡшатыу мөмкин түгел. Аллаһы Тәғәлә кәүҙәле зат түгелдер.

Уның бер рәүеше лә, һүрәте лә юҡ. Һис бер урында үә һис бер билдәле тарафта түгелдер. Шулай булһа ла - барҙыр. Уның сифаттарының ҡиәфәттәре беҙгә мәғлүм түгел. Үә йәнә Аллаһы Тәғәләгә ашау, эсеү, арыу, йоҡлау кеүек эштәр ҙә юҡ.

Аллаһы Тәғәлә һис бер заттан тыумаған һәм унан да һис бер зат тыумаған.

Фәрештәләр

Аллаһы Тәғәләнең фәрештәләре барҙыр. Уларҙың һәр ҡайһыһы Аллаһы тәғәләнең бик итәғәтле ҡолдары булып, даими рәүештә Аллаһы Тәғәләгә ғибәҙәт ҡылып һәм бойоролған хеҙмәттәрен әдә ҡылып тормаҡталыр.Үҙҙәре һис гонаһҡылмаҫтар.

Уларҙа беҙҙең кеүек ашау, эсеү,йоҡлау һымаҡ эштәр юҡтыр, үә улар кәүҙәле түгелдәрҙер. Ғәҙәттә кеше күҙенә салынмаҫтар. Жабраил, Микаил, Ғазраил, Исрафил исемлеләре иң мәшһүрҙәренән һаналмыштыр.

Пәйғәмбәрҙәр

Бәндәләргә дин хөкөмдәрен өйрәтер өсөн Аллаһы Тәғәлә бик күп кешеләрҙе пәйғәмбәр ҡылған.

Ул пәйғәмбәрҙәрҙең бөтөнөһө лә әҙәми заттарҙан. Улар йәштән үк зирәк, бик аҡыллы, бик тоғро һәм изге тәбиғатле  булыуҙары менән айырылып торған.

Олоғайғас Аллаһы Тәғәлә уларҙы пәйғәмбәр итеп ебәрмештер. Йәғни Жәбраил исемле фәрештә арҡыры уларға үҙенең хөкөмдәрен ебәреп, шул хөкөмдәр буйынса бәндәләрҙе Хаҡ дингә һәм изге ғәмәлдәргә өндәргә бойорған. Шунан һуң ул пәйғәмбәрҙәр Аллаһы Тәғәләнең әмере буйынса кешеләрҙе Хаҡ дингә үә изге ғәмәлдәргә өндәгәндәр.

Хәҙрәти Әҙәм заманынан бирле донъяға бик күп пәйғәмбәрҙәр килеп киткән: уларҙың хисабы беҙгә мәғлүм түгел.

Ҡөръәндә ошо 25 бәйғәмбәрҙең исемдәре мәҙкүр: Әҙәм, Иҙрис, Муса, һарун, Дауыт, Сөләймән, Юныс, Ильяс, Әльясәғ, Зөлкифел, Зәкәрия, Яхъя, Ғайса һәм Мөхәммәт ғәләйһис саләту үәссәләм. Тағы ла Ғөзәир, Лоҡман, Зөлҡәрнәй хәҙрәттәренең дә исемдәре Ҡөръәндә мәҙкүр.

Ләкин уларҙың бәйғәмбәр булыуҙары хаҡында аныҡ мәғлүмәттәр юҡ. Йәнә Шис, Юшағ, Хызыр, Бишер, Даниял, Ышмыуил, Әшғия, Әрмия исемле бәйғәмбәрҙәр хадиҫтәрҙә бәйән ителә.

Иң тәүге пәйғәмбәр Әҙәм ғәләйһиссәләм, иң һуңғыһы - Мөхәммәт ғәләйһиссәләм ахыры заман пәйғәмбәре. Унан һуң донъяға бүтән пәйғәмбәр киләсәк түгел. Уның дине, йәғни Ислам дине, ҡиямәт көнөнә ҡәҙәр һис үҙгәрәсәк түгел. Мөхәммәт ғәләйһиссәләм беҙҙең пәйғәмбәребеҙ. Беҙҙең Һәр ҡайһы-быҙ уның өммәтендә.

Китаптар

Аллаһы Тәғәлә дин үә шәриғәт хөкөмдәрен бәйән ҡылып, пәйғәмбәрҙәренә 104 ( йөҙ ҙә дүрт ) китап индергән: пәйғәмбәрҙәр шул китаптарҙағы хөкөмдәр менән ҡәүемдәрҙе иманға һәм изге ғәмәлдәргә өндәгәндәр. Ошо китаптарҙан Әҙәм ғәләйһиссәләмгә 30 ҡағыҙ, Шис ғәләйһиссәләмгә 50 ҡағыҙ, Идрис ғәләйһиссәләмгә 30 ҡағыҙ, Ибраһим ғәләйһиссәләмгә 10 ҡағыҙ килгән.

Йәнә Муса ғәләйһиссәләмгә Таурат исемле китап, Дауыт гәләйһиссәләмгә Забур исемле китап, Ғайса гәләйһиссәләмгә Инжил исемле китап һәм бәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләмгә Ҡөръән исемле китап килгән.

Китаптарҙың иң һуңғыһы - Ҡөръән. Ҡөръән әүәлге китаптарҙың ҡайһы, бер хөкөмдә-рен мәнсух ҡыла, йәғни ахыры заман халҡының тәбиғәтенә ярашлы рәүештә үҙгәртә. Ҡөръәндә әҙәм балаларының донъялары өсөн дә кәрәкле булған хөкөмдәр бар.

Тәҡдир

Тәҡдир - донъялағы барлыҡ күренеште алдан уҡ тәғәйенләп ҡуйыу ул. Киләсәктең һәм ҡылынасаҡ эштәрҙең барсаһы ла Аллаһы Тәғәләгә булмаҫ борон уҡ мәғлүм. Аллаһы Тәғәләгә уларҙы үҙенә мәғлүм булған рәүештә тәҡдир ҡылып ҡуйған. Донъяла - бар нәмә Аллаһы Тәғәләнең тәҡдире буйынса була.

Йәнә һәр бер булған нәмә Аллаһы Тәғәләнең халиҡ ҡылыуы һәм булдырыуы менән барлыҡҡа килгән. Бәндәләр үҙҙәренең ҡылған фиғелдәрен үҙ ихтыярҙары менән кәсеп ҡылһалар ҙа, уларға ҡеүәт биреүсе Аллаһы Тәғәләлер.

Ахыры заман һәм ҡиәмәт

Донъя үҙе һәм донъялағы барлыҡ нәмә: кешеләр, хайуандар һәм башҡалар - бөтөнөһө фани, йәғни бөтәсәк. Бер заман ошо донъяла булған әҙәмҙәр, хайуандар үлеп йә һәләк булып бөтәсәк. Был ахыры заман була. Ахыры замандың ҡасан булыры Аллаһы Тәғәләнән башҡа һис кемгә мәғлүм түгел.

Донъя мәхлүкәте харап үә һәләк булып бөткәндән һуң, Аллаһы Тәғәлә халыҡтарҙы өр-яңынан терелтер.

Серегән  йә таралған тәндәрҙең бөтөнөһө йыйылып, ойошоп, тере ваҡыттағы хәлдәренә ҡайтасаҡ. Ҡәберҙәрҙең өҫтәре асылып, һәр кемдең йәне үҙ кәүҙәһен табып керәсәк. Шунан һуң кешеләр йоҡонан уянғандай терелеп, ҡәберҙәренән сығып, мәхшәр майҙа-нына йыйыласаҡ.

Мәхшәрҙә Аллаһы Тәғәләнең фәрештәләре бәндәләрҙең донъяла ҡылған ғәмәлдәрен ғәҙеллек мизаны хисап үә тәфтиш итеп, ғәмәлдәренә күрә әжер һәм язаларын тәғәйенләйәсәк: иманһыҙ кешеләр һәр береһе йәһәннәмгә төшәсәк, иманлы кешеләрҙең гонаһһыҙҙары һәм гонаһтары ғәфү ителгәндәре йәннәткә керәсәк.

Гонаһтары ғәфү ителмәгән мөьминдәр йәһәннәмгә төшөп, гонаһтарына ҡарап, ғазап ҡылынасаҡ. Ғазаптары тамам булғас, ахырҙа йәһәннәмдән сығып, улар ҙа йәннәткә керәсәк. Йәннәттә ҡалғандар ҙа, йәһәннәмдәгеләр ҙә, һис үлмәйенсә, мәңге тере буласаҡ.

Йәннәт үә йәһәннәм

Йәннәт - ожмах йорто, ул зиннәтле һарайҙар һам еметле баҡсалар менән тулылыр, һәр ерендә татлы һыулы йылғалар, шәрбәтле шишмәләр ағып торор. Унда әҙерләгән хөрмәт менән ниғмәттәрҙе бәйән ҡылып бөтөү һис мөмкин түгел. Унда ингән изге кешеләр донъялыҡта һис кемдең күҙе күрмәгән, ҡолағы ишетмәгән ниғмәттәр менән хөрмәт ителәсәк. Йәннәткә кергән кешеләр бер ваҡытта ла үләсәк түгелдәр. Уларҙың һәр береһе ҡайғы, хәсрәт, ауырыу, һыҙланыу, уңайһыҙлыҡ үә күңелһеҙлек кеүек хәлдәрҙән азат буласаҡ. Йәннәткә кергән кешеләр һәр саҡ Аллаһы тәғәләнең нуры аҫтында йәшәйәсәк.

Йәһәннәм - тамуҡ йорто, унда кергән кешеләр ут менән йәки башҡа ғазаптар менән ғазап ҡылынасаҡ. Донъяла ваҡытта гонаһтан тыш сауаплы эштәрҙе лә күп ҡылған бәндәләр тамуҡта еңелерәк ғазаптарға дусар ителәсәк. Кешегә һәм хайуандарға йәбер үә золом иткән оло гонаһлы бәндәләр тамуҡта бик олуғ язаларға дусар ителер.

Мөхәммәт Салалалаһу ғәләйһис  саләтү  үәссәләм

Беҙҙең пәйғәмбәребеҙ  Мөхәммәт ғәләйһиссәләм.

Ислам диненсң хөкөмдәрен Аллаһы Тәғәлә, Жабраил исемле фәрештә арҡыры, Мөхәммәт ғәләйһиссәләмгә индерҙе.

Мөхәммәт ғәләйһиссәләм ул хөкөмдәрҙе үҙенең сәхәбәләренә, йәғни иң тәүге шәкерттәренә өйрәтте. Шул рәүешле Ислам диненең хөкөмдәре һис үҙгәртмәйенсә беҙҙең заманға ҡәҙәр килеп етте. Һәм шул рәүешле һис үҙгәртмәйенсә ҡиәмәт көнөнәсә барасаҡ.

Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләм Ғәрәбстан тигән ерҙә Мәккә ҡалаһында донъяға килә (570-се тарих миләҙиҙә, 27-се апрелдә, тарих һижрәнән 53  йыл элек  12-се рабиғүл-әүүәлдә, дүшәмбе көнгә ҡаршы).

Атаһы ғәрәп халҡының Ҡурайш исемле ҡабиләһенән Ғабдулла атлы, олатаһы Ғабделмоталип исемле, уның атаһы - Һашим атлы кешеләр. Әсәһе - Әминә исемле ҡатындыр.

Бәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләм тыуғансы уҡ атаһы сәфәрҙә вафат була. Алты йәшенә еткәндә әсәһе Әминә лә вафат булғас етем ҡалып, олатаһы Ғабделмоталип тәрбиәһендә ҡала. Олатаһы ла вафат булғас, атаһының ағаһы Әбүталип тәрбиәһендә ҡалды. 25 йәшенә еткәс, Хәҙисә исемле бер бай ҡатынды алып, уға өйләнде.

Ҡырҡ йәшенә еткәс, Аллаһы Тәғәлә Жабраил атлы фәрештә аша, уны бәйғәмбәр ҡылып, уға донъялағы кешеләрҙе мосолман булырға өндәргә бойорҙо. Мөхәммәт ғәләйһиссәләм Мәккә халыҡтарын мосолман булырға өндәй башлағас, бер-нисә йөҙ кеше иман килтереп, Ислам динен ҡабул иттеләр. Башҡалары һәр береһе дошман булып, Мөхәммәт гәләйһиссәләмгэ төрлө йәбер үә яфалар ҡылырға тырыштылар. Хатта бер-нисә тапҡыр үлтермәксе лә булдылар. Үә ләкин Аллаһы Тәғәлә Мөхәммәт ғәләйһиссәләмде дошмандарының яманлығынан һаҡланы. Мәккә ҡафырҙары уға артыҡ зарар үә зыян ҡыла алманылар.

Ахырҙа Мәккәлә 13 йыл пәйғәмбәр булып торғандан һуң, Аллаһы Тәғәләнең рөхсәте буйынса Мәҙинә ҡалаһына күсте, сөнки ул заманда, Мәҙинә халҡы Ислам диненә мөхәббәт һаҡлап, бер-нисә мөхтәбәр кешеләре мосолман инеләр. Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт гәләйһиссәләм Мәҙинәгә күскәндән һуң, Ислам динен ҡеүәте артып китте. Мәҙинәгә яҡын ҡала һәм ауыл кешеләренең күбеһе төркөм-төркөм булып йыйылы-шып килеп, мосолман динен ҡабул итә башланылар.

Мосолмандарға Мәккә халҡы тәүҙән үк дошман булдылар. Мосолмандарҙы ҡырып бөтөрөү уйы менән бер нисә мәртәбә Мәҙинә тарафына күп ғәскәр йыйып һуғышҡа килделәр. Аллаһы Тәғәләнең   ярҙамы менән һәр һуғышта мосолмандар еңеп, дошмандарҙы ҡыуҙылар. Ахырҙа Мәҙинәгә күскәндең 8-се йылында Мөхәммәт ғәләйһиссәләм ун ике мең самаһы ғәскәр туплап, Мәккә тарафына барҙы. Мәккә халҡы ҡаршы тора алмаясаҡтарын белеп, һөжүмгә түҙмәй өйҙәренә ҡасып, таралышты.

20-се Рамаҙанда мосолмандар солтанат менән Мәккәи Мөкәррәмә ҡалаһына инделәр. Ахырҙа Мәккә халҡы һәр ҡайһыһы үҙ ихтыяры менән мосолман булдылар, шул замандан бирле Мәккәи Мөкәррәмә ҡалаһы мосолман дәүләте ҡулында.

Хаж ғәмәлдәре ҡылына  торған изге мөбәрәк ҡалалыр. Ҡиблабыҙ - мөбәрәк Ҡәғбә йорто ла шул ҡалала. Мәҙинәгә күскәндең 10 -сы йылында Мөхәммәт ғәләйһиссәләм туҡһан мең самаһы мосолман менән Мәккәгә барып, олуғ солтанат менән Хаж ҡылды. Шул йылдан һуң пәйғәмбәребеҙгә Мәккәи Мөкәррәмәне күреү насип булманы.

Мәҙинәлә 10-йыл йәшәгәндән һуң, 63 йәшендә пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт ғәләйһиссәләм донъянан китте. (Тарих миләдиҙең 633-се йылында 8-се июнендә, тарих һижрийәнең 11-се йылында 12-се рабиғел әүүәл дүшәмбе көн өйлә ваҡытында).

Ҡәбер шәрифе Мәҙинәи М өнәүүәрә ҡалаһының уртаһындағы Раузаи Мөтәһһәра мәсете эсендә. Пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт гәләйһиссәләм бик ҡамил, олуғ бер шәхес булған. Ул тыуған кистә донъяла бер-нисә ғәжәйеп ваҡиғалар була, бала ваҡытында ла төрлө ғәжәйеп хәлдәре күренә.

Пәйғәмбәр булғанға тиклем ҡырҡ йыл Мәккәлә ябай кешеләр кеүек ғүмер кисерә, ләкин һәр хосуста бик изге һәм яҡшы тәбиғәтле була. һәр кем ҡаршыһында иң һәйбәт холоҡло һәм ышаныслы кешеләрҙән һанала.

Йәш ваҡытында уҡ ҡафырҙарҙың боҙоҡлоғон аңлай. Уларҙың поттарына (һындарына) һис табынмаған, үҙ ғүмерендә һис бер ғәйеп үә кәмселек эш ҡылмаған. Пәйғәмбәр булғандан һуң да Аллаһы тәғәлә уның өсөн моғжизәләрҙе, йәғни ғәҙәттә булмай торған ғәжәйеп эштәрҙе бик күп күрһәткән. Шул сәбәптән уның хаҡ бәйғәмбәр булғанына һис кемдең шик-шөбһәһе ҡалмаған. Тарихел-әмбийә китаптарында ул мөғжизәләрҙең күбеһе тасуир ителә.

Тәһәрәт һәм намаҙ

«Ожмахтың асҡысы намаҙ, намаҙҙың асҡысы - тәһәрәттер». «Дөрөҫ тәһәрәтләнеү имандың яртыһылыр, дөрөҫ тәһәрәт алыу - намаҙҙың асҡысылыр һәм тулыһынса тәнде таҙартыусылыр». (Хәдистәр).

Тәһәрәт

«Ожмахтың асҡысы намаҙ, намаҙҙың асҡысы - тәһәрәттер». «Дөрөҫ тәһәрәтләнеү имандың яртыһылыр, дөрөҫ тәһәрәт алыу - намаҙҙың асҡысылыр һәм тулыһынса тәнде таҙартыусылыр». (Хәдистәр).

Истинжә

Бәҙрәфкә ингәндә тәүҙә һул аяҡ менән атлап инеү, сыҡҡанда уң аяҡ менән атлап сығыу тейештер. Бәҙрәфтә кесе һәм оло хәжәтен башҡарған  кеше һул ҡулы менән яҡшылап йыуып,  ҡоро сепрәк менән яҡшылап һөртөргә тейеш.         Истинжәне уң ҡул менән, бесән йәки ҡағыҙ кеүек әйберҙәр менән ҡылыу мәҡруһтыр, йәки гонаһтыр.

Тәһәрәт алыуҙың тәртибе

1.Тәһәрәт алғанда ҡиблаға ҡаршы торорға.

2.Һыу сәсрәмәҫлек бейек урынға торорға.

3.Һыуҙы үҙең әҙерләргә.

4.Ниәт әйтергә:«Иләһи, ниәт ҡылдым тәһәрәт алмаҡҡа, йүнәлдем ҡибла тарафына, хәлисән лилләһи тәғәлә. Бисмилләһир- рахманир- рахим ».

5.Ҡулдарҙы өс мәртәбә беләҙеккә ҡәҙәрле йыуырға.

6.Унан һуң уң ус менән ауыҙға өс тапҡыр айырым-айырым һыу алып һәр осраҡта ла яҡшы итеп сайҡарға.

7.Уң ҡул менән өс мәртәбә танауға һыу алып, һул ҡул менән һемгерергә.

8.Маңлай сәстәренән алып эйәк аҫтарына тиклем битте һәм ҡолаҡтарҙы өс тапҡыр йыуырға.

9.Башта уң беләкте, һуңынан һул беләкте терһәктәре менән өс мәртәбә йыуырға.

10.Башҡа мәсих тартырға: башта сетәкәй бармаҡ менән ике ҡуллап сәс юлы буйлап елкә соҡорона тиклем төшәһең, унан һуң дүртенсе бармаҡ менән уң ҡолаҡ эсенә инеп, аҫтан өҫкә табан өс урынға мәсих ҡылаһың, баш бармаҡтарың менән ҡолаҡ артынан өскә ҡарата инеп, маңлай уртаһына ҡәҙәре ике яҡтан килеп тоташаһың. Ике ҡулдың һырты менән муйындан эйәк аҫтына ҡәҙәре мәсих ҡылаһың. Һәр саҡ ҡулдарҙы сайҡап яңанан сылатып алаһың.

11.Аяҡтарҙы йыуырға: башта уң аяҡты сәнәкәй барңаҡтан баш бармаҡҡа хәтле йыуаһың, һәм шулай уҡ шайтан ашығына ҡәҙәре йыуаһың. Артабан һул аяҡты баш бармаҡтан сәнәкәй бармаҡҡа тиклем, һуңынан шайтан ашыҡҡа тиклем йыуаһың.

12.Һәр бер ғәмәлде уңдан башларға. Тәһәрәт тамамланғас, аяҡта торған килеш, ҡиблаға ҡарап Кәлимәи Шәһәдәт уҡыла. Фарыҙҙары, сөннәттәре, әҙәбе еренә еткереп алынған тәһәрәт ошо рәүештә була.

Намаҙ

Намаҙ тимәк, Аллаһы тәғәләгә мәғлүм рәүештә күңел үә тән менән ғибәҙәт ҡылыу.

Һәр бер иман килтергән бәндәгә биш ваҡыт намаҙ уҡыу фарыҙ булыр: иртәнге намаҙ, өйлә, икенде, аҡшам, йәсиғ намаҙҙары.

Биш ваҡыт намаҙҙарҙың һәм йоманың ваҡыты ингәс, аҙан әйтеү һәм фарыҙҙарҙы уҡыр алдынан ғына ҡамәт төшөрөү сөннәттер.

Аҙан әйтеү тәртибе

1. Аллаһу әкбәр - 4 мәртәбә.

2. Әшһәдү әллә иләһә илләллаһ- 2 мәртәбә.

3. Әшһәдү әннә Мүхәммәдәр-расулуллаһ - 2 мәртәбә.

4. Хәййә ғәләс-саләәһ - 2 мәртәбә.

5.Хәййә ғәләл-фәләәх - 2 мәртәбә.

6.Аллаһү әкбәр - 2 мәртәбә.

7. Ләә иләәһә илләллаһ - 1 мәртәбә.

Иртәнге намаҙҙың аҙанында «Хәййә ғәләл фәлләәх» тигәндән һуң «Әссаләту хайрум- минән нәүүүм» тип 2 тапҡыр әйтелә.

Аҙан әйтеп бөткәс, аҙан доғаһы уҡыла: «Аллаһуммә раббә һәәҙиһид-дәғүәтит- тәәммәһа, үәссаләтил ҡааимәһ, әәти Мүхәммәдәнил үәссииләтә үәл фәдыләһ, үәддәрәжәтәл ғәәлийәтәр-рафиғәһ, үәбғәҫһү мәҡаамәм-мәхмүдәнил-ләҙи үәғәттәһү үәрзуҡэн шәфәғәтәһү йәүмәл ҡыйәәмәһ,  иннәкә ләә түхлифүл мииғәәдэ ».

Фарыҙ намаҙы алдынан ҡамәт төшөрөлә: 

t. Аллаһу әкбәр - 4 мәртәбә.

2. Әшһәдү әллә иләһә илләллаһ - 2 мәртәбә.

3. Әшһәдү әннә Мүхәммәдәр расулуллаһ - 2мәртәбә.

4. Хәййә ғәләс-саләәти, хәййә гәләс саләәһ - I мәртәбә.

5. Хәййә ғәләл-фәләхи,хәййә гәләл фәләәх- 1 мәртәбә.

6.Кадэ Ҡаамәтис-саләәти, ҡадэ ҡамәтис- саләәһ - 1 мәртәбә.

7. Аллаһү әкбәр - 2 мәртәбә.

8. Ләә иләәһә илләллаһ - 2 мәртәбә.

Намаҙҙы ниәтләү һәм  уҡыу тәртиптәре

Намаҙҙы уҡырға керешеү өсөн түбәндәгеләр шарт:

1. Намаҙ ваҡыты кереү.

2. Тәһәрәтле булыу.

3. Кейеме, уҡый торған урыны таҙа булыу.

4. Сәтер ғәүрәт ҡаплаулы булыу. Ирҙәр өсөн: тубыҡтан алып кендеккә тиклем күренмәҫкә тейеш. Ҡатындарға: биттәре, беләҙектән  алып ике ҡул осо һәм шайтан ашыҡтан башлап ике аяғының остары күренергә мөмкин. Ҡалған ерҙәре - ғәүрәт, улар күренмәҫкә тейеш.

5. Ҡиблаға ҡаршы йүнәлеү.

6. Намаҙҙы ниәтләү: «Әғүҙү билләһи минәш- шайтанир- ражим. Бисмилләәһир- рахмәәнир-рахиим. Иләһи, ниәт ҡылдым иртәнге намаҙымдың ике рәҡәғәт сөннәтен үтәмәккә, йөҙөмдө йүнәлдерҙем ҡибла тарафына. Халисан лилләһи тәғәлә».

7. Тәҡбир әйтеү Ирҙәр өсөн: ҡулдарҙың баш бармаҡтарын ҡолаҡ япраҡтарына тейҙереп «Аллаһу әкбәр» тип әйтеү һәм һуң ҡулды кендек тапҡырына ҡуйып, өҫтөнә уң ҡулды ҡаплау.

Ҡатындар өсөн: «Аллаһу әкбәр» тигәндән һуң ҡулдарҙы иң баш тәңгәленә күтәреп, уларҙы күкрәккә ҡаплау.

НАМАҘ УҠЫУ

1. Һәр намаҙ Ҫәнә әйтеүҙән башлана.

Ҫәнә: «Сүбэхәнә-кәл-лаһүммә үә бихәмдикә үә тәбракәс-мүкә үә тәғәлә жәддүкә үә ләә иләәһә ғойрүк».

Мәғәнәһе: Эй, Аллаһ, һинең паҡлығыңды үә маҡтаулылығыңды беләмен. Һинең исемең мобәрәктер, дәрәжәң олуғтыр. Һинән башка һис Тәңре юҡтыр.

2. Сүрәи Фәтихә уҡыу:

Фатихә: «Әғүҙү билләәһи минәш-шайтанир- ражим.  Бисмилләәһир-рахмәәнир- рахиим. Әр- рахмәәни-ррахиим.

Әл-хәмдү лилләәһи раббил- ғәәләмиин. Мәәлики йәүми-ддин. Иййәкә нәғбүдү үә иййәкә нәстәғиин. Иһдинәә-ссыраталь мүстәҡиим. Сыираата- лләҙиинә әңғәмтә ғәләйһим ғайриль- мәғдууби, ғәләйһим үә ләә-ддааааллиин» Әмин.

4. Фатихә сүрәһенә ҡыҫҡа сүрә ҡушыу

«Иннэәә әғтайнәәкәл-кәүҫәр. Фәссалли лирраббикә үәнхәр., Иннә. шәәниәкә һүүәл эбэтәр ».

5. Ҡыҫҡа сүрәнән һуң РӘҠУҒ, йәғни «Аллаһу әкбәр» әйтеп, ҡулдарҙы тубыҡҡа ҡуйып, билдән бөгөлөп тороу

Рәҡуғтә өс мәртәбә «Субэхәнә раббиәл ғаҙим» тип рәҡуғ тәсбихен әйткәс, ТӘСМИҒ, «Самиғаллаһу лимән хәмидәһ» тигәнде әйтә-әйтә турайып баҫырға. Турайып баҫыуҙы ТӘХМИД «Раббәнә ләҡәл хәмде» менән тамамлап ҡуйырға.

6.Тәхмидтән һуң СӘЖДӘ, йәғни, йөгөнләгән килеш, ике ҡул менән алға таянып, маңлайҙы намаҙлыҡҡа тейҙереү.

Сәждәлә саҡта өс мәртәбә сәждә тәсбихе «Субэхәәнә раббийәл әғлә» әйтелә.

Сәждәнән һуң «Аллаһу әкбәр» әйтеп турайып ултыраһың, яңынан «Аллаһу әкбәр» әйтеп йәнә сәждәгә китәһең, «Аллаһу әкбәр» әйтеп сәждәнән торғас, икенсе рәҡәғәткә баҫаһың.

7. Икенсе рәҡәғәттә «Бисмилләәһир- рахмәәнир-рахиим» тип «Фатихә» сүрәһен уҡығас ҡыҫҡа сүрә ҡушыу: «Ҡүлһүәллааһу әхәдэ. Аллаһус-самәдэ. Ләм йәлидэ. Үә ләм йүүләдэ. Үә ләм йәкүл-ләһү күфүүән әхәдэ».

8.Ҡыҫҡа сүрәнән һуң беренсе рәҡәғәттәге тәртипсә рәҡүғ һәм сәждә ҡылырға.

9. Ҡугуд, йәғни һул аяҡ өҫтөнә ултырып, уң аяҡтың баш бармаҡтарын, текә торған хәлдә, кибла тарафына ҡаратып ҡуйыу. Ҡатындарға ҡәғдәлә ике аяҡтарын да уң тарафҡа сығарып, һул яҡ осалары менән ергә ултырырға.

10. ҠӘҒДӘЛӘ «ӘТТӘХИЙӘТ» уҡыла: «Әттәхиййәтү лилләәһи үәссаләәүәәту үәттаибәт. Әссәләмү ғәләйкә әййүһәннәбиййү үә рахмәтуллаһи үә бәрәкәтүһ. Әссәләмү ғәләйнәә үә ғәләә ғибәәдилләәһис-саалихиин. Әшһәдү әлләә иләһә илләллаһу үә әшһәдү әннә Мүхәммәдән ғәбэдуһу үә расуулуһ ».

11. Әттәхиәттән һуң «САЛАУАТ» уҡыла: «Аллаһуммә салли ғәләә Мүхәммәдиү, үә

ғәләә әәли Мүхәммәдэ. Ҡәмәә салләйтә ғәләә Ибэрааһиимә үә ғәләә әәли ИбэраҺиимә иннәкә хәмиидум-мәжиидэ. Аллаһүммә бәәрик ғәләә Мүхәммәдиү, үә ғәләә әәли Мүхәммәдэ. Ҡәмәә бәәраҡтә ғәләә ИбэраҺиимә үә ғәләә әәли ИбэраҺиимә иннәкә хәмидум- мәжиидэ ».

12. «Салауаттан» һуң «Раббәнә» доғаһы уҡыла: «Раббәнәәә әәтинәә фиддунйәә хәсәнәтәү-үә фил әәхирати хәсәнәтәү-үә ҡинәә ғәҙәәбәән -нәәр».

13. СӘЛӘМ биреү. Башты уң яҡҡа бороп: «Әссәләәмү ғәләйкүм үә рахмәтуллаһ»,-

тигәс, башты һул яҡҡа бороп, шул уҡ сәләмде биргәндән һуң ҡулдарҙы күтәреп өс мәртәбә «Әстәғфируллаһ»,- тигәс сәләм доғаһы уҡыла:

Аллаһуммә әнтәссәләм үә минкәс -сәләм тәбәрәктә йәзүл жәләли үәл икрам».

Ошоларҙы үтәп бөтөргәс беҙҙең иртәнге намаҙыбыҙҙың ике рәҡәғәт сөннәте үтәлгән була.

Иртәнге намаҙҙың ике рәҡәғәт сөннәтен тамамлағас, ике рәҡәғәт фарыҙ намаҙы уҡыла. Фарыҙ намаҙының уҡыу тәртибе  сөннәт намаҙыныҡы кеүек үк.

Тәсбих тартыу тәртибе

Намаҙҙы уҡып бөтөп ике яҡҡа сәләм биргәс тәсбих әйтелә. «Субэхәнә-лаһи үәлхәмдү лилләәһи үә ләә иләәһә илләл-лааһу үәллааһу әкбәр».

Мәғәнәһе: Аллаһы Тәғәлә кәмселектәрҙән паҡ булыусылыр. Барса маҡтаулылыҡ Аллаһы Тәғәләгә хастыр. Бер Аллаһы Тәғәләнән башка һис Тәңре юҡтыр. Аллаһы Тәғәлә һәр нәмәнән олораҡтыр.

«Ләә хәүлә үә ләә ҡүүәтә илләә билләәһил- ғәлиййил-ғәҙыйм ».

Мәғәнәһе: һис бер хәл үә ҡеүәт юҡтыр, мәгәр олуғ үә бәлән булыусы Аллаһы Тәғәлә менән генәлер.« Мә шәә, Аллаһү кәәнә үә мә ләм йәшә ләм йәкүн »

Мәғәнәһе: Аллаһы тәғәлә тәләгән нәмәләрҙең һәр ҡайһыһы булыр. Аллаһы Тәғәлә теләмәгән нәмәләр һис булмаҫ.

2.Тәсбих зикерҙәренән һуң «Аятел Көрси» уҡылыр: «Әғүҙү билләәһи минәш шайтаанир- ражиим. Бисмилләәһи- ррахмәәни- ррахиим. Аллааһу ләәәә иләәһә һүүәл-хәййүл-ҡаййүүмү ләә тәьхуҙүһү синәтүү үә ләә нәүм ләһү мәә фи-ссәмәә-үәәти үә мәә фил-әрдыи мәң ҙәлләәҙии йәшфәғү ғиндәһү иллә биъиҙниһи йәғләмү мәә бәйнә әйдииһим үә мәә хальфәһүм үә ләә йүхиитуунә бишәйъим мин ғилмиһи иллә бимәә шәәәәъә күрсиййүһү-ссәмәәүәәти үәл-арда үә йәъүүдүһү хифҙуһүмәә үә һүүәл-ғәлиййүл ғәҙыйм».          ‘

3. Ошо зикерҙәр менән аяттар уҡылғандан һуң 33 мәртәбә «Сүбэханаллаһ», 33 мәртәбә «Әлхәмдүлилләһ», 33 мәртәбә «Аллаһу әкбәр» әйтелер.

Унан һуң ҡулдарҙы күкрәк  кимәленә күтәреп Тәсбих доғаһы уҡылыр: «Аллаһүммә тәҡәббәл миннә саләәтәнәә үә сийәәмәнәә үә ҡыйәәмәнәә үә ҡыйра, әәтәнәә үә руҡүүғәнәә үә сүжүүдәнәә үә ҡүғүүдәнәә үә тәсбихәәнәә үә тэһлииләнә үә тохашшүғәнәә үә тәдаруғәнәә. Аллаһүммә тәммим тәҡсиранәә үә тәҡаббәл тәмәәмәнәә үәс- тәжиб дүгәә, әнәә үәғфир әхйәә, әнәә үәрхәммәүтәәнәә йәә мәүләәнәә. Аллаһүммәх фәҙнәә йә фәййәдү мин жәмииғил-бәләәйә үәл әмрадъ. Аллаһүммә тәҡаббәл миннәә һәәҙиһис-саләәтә (әл-фәрда мәғәс  сүннәти) мәғә жәмиғи нуҡҫәәнәәтиһәә бифадликә үә кәрамикә үә ләә тәдриб биһәә үжүүһәнәә йәә илләәһәл-ғәәләмиинә үә йәә хайран насириин. Тәүәффәнәә мүслимиинә үә әлхикнәә бис-саалихиин. Үә сал-лаллааһу ғәләә Тәғәлә  хайри халҡиһии Мүхәммәдәи үә ғәләә әәлиһии үә әсхәәбиһии әжмәғиин».

Мәғәнәһе: Йә, Рабби, беҙҙең намаҙыбыҙҙы, ураҙабыҙҙы, ҡыямыбыҙҙы, рәҡүғебеҙҙе, ҡәғдәбеҙҙе, тәсбихебеҙҙе, тәһлилебеҙҙе, тәүҙиғебеҙҙе, ялбарыуыбыҙҙы ҡабул ҡыл.

Йә, рабби, кәмселектәребеҙҙе бөтөр, тамам булған ғәмәлдәребеҙҙе ҡабул ҡыл үә йәнә доғабыҙҙы ла ҡабул ит. Әй, рәхмәт ҡылыусы Аллаһ, фаҙылың үә кәрәмең менән беҙҙән ошо намаҙыбыҙҙы һәр бер кәмселектәре менән ҡабул ит. Ул Намаҙ менән беҙҙең йөҙөбөҙгә орма. Әй, барса ғәмәлдең Хаҡ Мәғбүде, ярҙам ҡылыусыларҙың камилырағы, беҙҙе мосолман хәлебеҙҙә вафат ҡыл үә беҙҙе изге кешеләргә тоташтыр.Аллаһы Тәғәлә халыҡтарҙың яҡшырағына Мөхәммәд  ғәләйһиссәләмгә үә Уның барлыҡ Сәхәбәләренә барсаһына ла рәхмәт ҡылһа ине.

НАМАҘ ВАҠЫТТАРЫ

Иртәнге намаҙ   

Ике    рәкәғәт Сөннәт

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Уҡып бөтөргәс бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

Ике  рәкәғәт Фарыз

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Уҡып бөтөргәс бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

Унан һуң ихлас күңелдән «Доғаи хәбиб»-те уҡыһаң да була.

ӨЙЛӘ НАМАҘЫ 

4 рәкәғәт СӨННӘТ.

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла.

Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ!

3-се рәкәғәттә Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла.

4-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла.

Унан һуң бөтөн Әттәхиййәт уҡыла, йәғни (Теләге булған кеше Ҡулһуаллаһ урынына башҡа сүрә йәки аяттармы ҡушып ебәрә ала. Мәҫәлән: Үәл, Ғасри,Иннәә әнзәлнәһә һәм башҡалар).

4 рәкәғәт Фарыз

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ.

4-се рәкәғәттә: Әлхәм уҡыла.

5-се рәкәғәттә: Әлхәм уҡыла. Унан һуң бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

2 рәкәғәт Сөннәт

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Уҡып бөтөргәс бөтөн Әттәхиййәт уҡыла. Шуның менән өйлә намаҙы тамам.Икенде намаҙы

Икенде намаҙы

4 рәкәғәт Фарыз

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ.

3-се рәкәғәттә: Әлхәм уҡыла.

4-се рәкәғәттә: Әлхәм уҡыла. Унан һуң бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

Ахшам намаҙы

3 рәҡәғәт Фарыҙ

1-се рәкэғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәҡәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ.

3—се рәҡәғәттә: Әлхәм уҡыла. Унан һуң бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

2 рәкәғәт Сөннәт

1-се рәҡәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәҡәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Уҡып бөтөргәс бөтөн Әттәхиййәт уҡыла. Шуның менән ахшам намаҙы тамам.

Йәсиғ  намаҙы

4 рәкәғәт Фарыз

1-се рәҡәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә .(Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәҡәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ.

3-се рәҡәғәттә: Әлхәм уҡыла.           

4-се рәҡәғәттә: Әлхәм уҡыла. Унан һуң бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

2 рәкәғәт Сөннәт

1-се рәҡәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (Фәтихә), Иннә әғтыйнә Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәҡәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Уҡып бөтөргәс бөтөн Әттәхиййәт уҡыла.

Унан һуң ихлас күңелдән «Доғаи хәбиб»-те уҡыһаң да була. Шуның менән йәсиғ намаҙы тамам.

Витр  үәжиб  намаҙы

3 рәкәғәт

1-се рәкәғәттә: Сүбэхәнәкә, Әлхәм (фәтихә), Иннә әғтыйнә (Кәүҫәр сүрәһе) уҡыла.

2-се рәкәғәттә: Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡыла. Бынан һуң ярты Әттәхиййәт уҡыйбыҙ ҙа яңынан тороп баҫабыҙ.

3-се рәкәғәттә:      Әлхәм, Ҡулһуаллаһ уҡығандан һуң кендек тәңгәленә бағланған ҡулдарҙы төшөрөп, һуңынан яңынан күтәреп ҡолаҡ йомшағына тейҙерәбеҙ һәм «Аллаһу әкбәр» тип тәкбир әйткәс, «Ҡнут» доғаһы уҡыйбыҙ.

«Кнут» доғаһы:

« Бисмилләәһир-рахмәәнир- рахиим.

Аллааһүммә иннәә нәстәғиинүкә үә нәстәғфирукә үә нәтуубу иләйкә үә ну мину бикә үәнәтәүәккәлү ғәләйкә үә нүҫнии ғәләйкәл хайра, нәшкүрүкә үә лә нәшфүрүкә үә нәхләғү үә нәтрүкү мәй-йәфжүрүк. Аллаһуммә иййәәкә нәғбүдү үә ләкә нусалли үә нәсжүдү үә иләйкә нәсғәә үә нәхфидү нәржүү рахмәтәкә үә нәхшәә ғәҙәәбәк. Иннә ғәҙәбәәкә бил куффәәри мулхиҡ”

Намаҙ тамам булғандан һуң тәсбих әйтеп, Аятел Көрси уҡып тәсбих тартаһың.

Намаҙҙан һуң берәр сүрә йәки аят уҡып әрүәхтәргә доға ҡылаһың, уларға багышлап:

« Йә, раббым! Уҡыған сүрә һәм аяттарымды үҙеңдең ризалығың өсөн, пәйғәмбәребеҙ Мөхәммәт Мостафа салләллаһу ғәләйһиссәләмдең рухи шәрифтәренә, атабыҙ Әҙәм ғәләйһиссәләм, инәбеҙ һауа Разиаллаһы Ғәнһәнең һәм башҡа пәйғәмбәрҙәрҙең, барса иҙгеләрҙең, барса сәхәбәләрҙең, остаздарыбыҙҙың, ата-әсәләребеҙҙең, әбей- бабайларыбыҙҙың, вафат булған ир һәм ҡыҙ туғандарыбыҙҙың, беҙҙән доға өмөт иткән барлыҡ әрүәхтәребеҙҙең рухтарына ирештерһәң ине»,-тип доға ҡылабыҙ.

Биш ваҡыт намаҙҙың беренсе ике рәҡәғәте барлыҡ намаҙҙарҙа ла иртәнге ике рәҡәғәт сөннәт һымаҡ уҡыла.

Әлхәм (Фәтихә) сүрәһе намаҙ эсендә һәр саҡ бисмилләһи әйтеп уҡыла. Башҡа сүрәләрҙә бисмилләһи әйтелмәй.

ҠЫҪҠА СҮРӘЛӘР

ӘЛ-ҒАСР сүрәһе

Бисмилләәһи- ррахмәәни- ррахиим.

1. Үәл-ғаср. 2. Иннәл-иңсәәнә ләфии хуср. З.Илләглләҙиинә әәмәнүү үә ғәмилү- ссаалихәәти үә тәүәәсау билхәҡҡи үә тәүәәсау биссабр.

ӘЛ-ФИЛ сүрәһе

Бисмилләәһи-ррахмәәни-ррахиим.

1.Ә Ләм тәра кәйфә фәғәлә раббүкә би’асхәәбил-фиил. 2. Ә ләм йәджғәл кәйдәһүм фии тадлиил 3.Үә әрсәлә ғәләйһим тайрән әбәәбиил 4.Тәрмииһим бихиджәәратим миң сиджжиил  5.Фәджәғәләһум кәғасфим мәькүүл

Ҡурәйш сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!

1.Лиьииләәфи ҡурәйш 2.Иләәфиһим рихләтә-шшитәьи үә-ссайф 3.Фәлйәғбүдүү раббә һәәҙәл-бәйт 4.Әлләҙии атғәмәһум миң джүүғиү-үә әәмәнәһум мин хауф

Әл-Мәғүн сүрәһе

Бисмил-ләһир-рахмәнир-рахим!

1.Ә раьәйтә-лләҙии йукәҙ-ҙибү биддиин 2.Фәҙәәликә-лләҙии йәдүғғүл-йәтиим

3.Үә ләә йәхудду ғәләә тәғәәмил-мискиин 4.Фәүәйлүл-лилмүсаллиин 5.Әлләҙиинә һүм ғәң саләәтиһим сәәһүүн 5.Әлләҙиинә һум йурааүүн 6.Үә йәмнәғүүнәл мәәғүүн

Әл-Кәфирун сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!

1.Ҡуль йәә әййүһәл кәәфирүүн 2.Ләә әғбүдү мәә тәғбүдүүн 3. Үә ләә әңтүм ғәәбидүүнә мәә әғбүд 4.Үә ләә әнәә ғәәбидүм-мәә ғәбәдтүм 5.Үә ләә әңтүм ғәбидүүнә мәә әғбүд 6.Ләкүм диинүкүм үә лийә диин

Ән-Наср сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!

1.Иҙәә джәәә нәсру-ллаһи үәл-фәтх. 2.Үә раьәйтә-ннәәсә йәдхулүүнә фии диини-лләһи әфуәджә 3. Фәсәббих бихәмди раббикә үәстәғфирһү иннәһу кәәнә тәүүәәбә

Әл-Мәсәд сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!

1. Тәббәт йәдәә әбии ләһәбиү-үә тәбб 2. Мә әғнәә ғәнһү мәәлүһү үә мәә кәсәб

3. Сәйасләә нәәрәң ҙәәтә ләһәб  4.Үәмрәьәтүһү хәммәәләтәл хәтаб 5. Фии жиидиһәә хәблүм-мим-мәсәд.

Әл-Фәләҡ сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим!

1. Ҡуль әғүүҙү бираббил-фәләҡ. 2.Миң шәрри мәә халәҡ 3.Үә миң шәрри ғаасиҡин иҙәә үәҡаб  4.Үә миң шәррин-нәффәәҫәәти фил-ғүкәд  5. Үә миң шәрри хәәсидин иҙәә хәсәд.

Ән-Нәс сүрәһе

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим 1.Ҡул әғүҙү бирабби-ннәәс.  2. Мәлики-ннәәс                3. Иләәhи-ннәәс 4. Миң шәррил-үәсүәәсил-ханнәәс 5.  Әлләҙии йүүәсүисү фии сүдүүри-ннәәс. 6. Минәл джиннәти үә-ннәәс.

Жәбрәил ғәләйһиссәләм «Йә, Мөхәммэд, әйт өммәтеңә:«Кәр кем иһә ошо «Доғаи хәбиб»те иртә һәм йәстү намаҙҙарынан һуң ихлас күңелдән уҡыһа, йәки үҙе менән йөрөтһә, ул бәндәнең гонаһтары кисерелер, әхирәт көнөндә ул бәндә Аллаһы тәғәләнең ғазабына тартылмаҫ.»

«Доғаи хәбиб»

Бисми-лләһи-ррәхмани-ррәхим.

Аллаһүммә бәәрик ғәләйнәә үәдфәғ ғәннәә бәләә икә раүүфү ләббәйкә-рхәм ләббәйкә  ӘШҮӘҒ ЛӘББӘЙКӘ  үә әннәллааһә йәбеғәҫү мән фил ҡубүүри үә салләллаһү ғәләә Мүхәммәдин  үә ғәлә әәлиһи үә әсхаабиһи әжмәғиин әттайинәт-тааһирин. Үә ғәләә мән табәғәһүм  биәхсәни иләә йәүмиддин. Аллааһү әкбәр  Аллааһү әкбәр, Аллааһү әкбәр. Ләә иләәһә илләллааһү, йәә Аллааһү,  йәә Аллааһү,  йәә Аллааһү йәә Рахмәәнүу, йәә Рахмәәнү, йәә Рахмәәнү,  йәә Рахиимү, йәә  Рахиимү, йәә Рахиимү, йәә Әхәдү, йәә Әхәдү, йәә Әхәдү, йәә Хәмидү, йәә Хәмидү, йәә Хәмидү . йәә Самәәдү, йәә Самәәдү, йәә Самәәдү, йәә Фәрдү, йәә Фәрдү, йәә Фәрдү. Ләә хәүлә үәләә ҡүүәтә илләә билләәһил ғәлийил ғаҙим. Йәә Ддааимү йәә Фәрдү, йәә Жәләәли үәл Икрам, үә салләллааһү ғәләә сайидинә Мүхәммәдин үә ғәлә әәлиһи үә әсхаабиһи үә әжмәғиин. Бирахмәтикә йә раахимиин. Әмин.

ХӘДИСТӘР

1.Фарыз намаҙҙарын имам үә мөҡтәди булып менән уҡыу-сөннәттер.

2.Йәмәғәт менән уҡылған намаҙҙа имам баш булыр.

Мөҡтәди имамға ойоп, йәғни, эйәреп уҡыр. Намаҙҙың һәр бер ғәмәлен имам артынан ғына ҡылыр, һис бер ғәмәлде имамдан алда ҡылмаҫ.

3. Ҡыямда мөҡтәди ҫәнә генә уҡыр, «Әғүҙе», «Бисмилләһ» һәм сүрәләрҙе уҡымайынса, имам уҡығанды көтөп үә тыңлап тик торор. Рөкүғтән торғанда имам тәсбих әйтер, тәхмидте әйтмәҫ. Мөҡтәди тәхмид әйтер, тәсбих әйтмәҫ. Башҡа зикерҙәрҙе икеһе лә әйтер.

4. Имам тәҡбирҙәрҙе, тәсбихте һәм сәләмде ҡысҡырып әйтер, ә мөҡтәди эстән генә әйтер. «Сүрәи Фәтихә» ҡысҡырып уҡылған намаҙҙа, « Сүрәи Фәтихә » нан һуң мөҡтәди ҙә эстән «Амин» тиер.

5. Мөҡтәди яңғыҙ   булғанда имамдың артында бер ҡарыш самаһы ерҙә торор. Әгәр улар ике-өс кеше булһа-имамдың артында саф булып теҙелеп торорҙар, сафты тигеҙ тотоу һәм арала кеше һыйырлыҡ буш урын ҡалдырмай тороу сөннәттер.

6. Оло ир кеше сабый балаға үә ҡатын кешегә ойоп намаҙ уҡыу дөрөҫ түгел. Киреһенсә ойоп уҡыу иһә дөрөҫ була.

7. Бер имамға ирҙәр, сабыйҙар үә ҡатындар бергә ойоһалар, тәүге сафта ирҙәр, икенсе рәттә сабыйҙар, унан ҡатындар теҙелер.

8. Аранан береһе имам булып, сабыйҙар намаҙҙы йәмәғәт булын уҡыһа, был дөрөҫ булыр, ҡатындар шулай уҡыу дөрөҫ булмаҫ.

9. Ғөҙөрһеҙ кеше «сәхибә ғоҙор»гә ойоп уҡыу, икенде уҡыусыға өйләне ҡаҙа ҡылыусы ойоп уҡыу, нәфел намаҙын уҡыусыға фарыҙ намаҙын ойоп уҡыу дөрөҫ түгел.

10.Нәфел намаҙын өйлә йәки йәсих намаҙҙарын уҡыусыға ойоп уҡыу дөрөҫ; иртәнге, икенде үә ахшам намаҙҙарын уҡыусыға ойоп уҡыу мәҡруһтыр.

11.Бер нисә кеше бер намаҙҙы йәмәғәт менән уҡырға булһалар, арала ғилемлерәге имам булыр. Ғилемлектәре бер дәрәжәлә булһа, ҡыйрәте дөрөҫөрәге имам булыр, ҡыйрәттәре бер кимәлдә булһа, тәҡүәрәге имам булыр. Тәҡүәлектәре лә бер кимәлдә булһа, ҡартырағы имам булыр. Йәштәре лә тигеҙ булһа, холҡо яҡшырағы имам булыр.

12.Наҙан, зәғиф,  ике күҙе лә һуҡыр йәки һаҡау кешенең имам булыуы мәкруһтыр.

13.Имам иртәнге намаҙҙың һәр ике рәҡәғәтендә, аҡшам үә йәсиғ намаҙҙарында тәүге ике рәҡәғәттә сүрәләрҙе ҡысҡырып уҡыр, башҡа намаҙҙарҙа эстән уҡыр.

14.Яңғыҙ кеше һәр рәҡәғәттә сүрәләрҙе эстән уҡыр. Имам эстән уҡый торған рәҡәғәттәрҙе лә ҡысҡырып уҡыһа-дөрөҫ булыр.

МӨДРИК ҮӘ МӘСБУҠ

1. Имам намаҙҙы уҡый башлағас, һуңлап килгән кешегә намаҙҙың ҡайһы ғәмәлендә булһа ла имамға ойоп, шул ғәмәлде ҡыла башлау үәжибтер. Хатта имам иң аҙаҡҡы ҡәғдәлә булһа ла, ойоп ҡалмаҡ сауаптыр.

2.Имам ҡыямда ҡысҡырып сүрә уҡыған саҡта килеп ойоған кеше ҫәнәне уҡымаҫ, эстән уҡыған саҡта килеп ойоған кеше ҫәнәне уҡыр. Ҡыямда башҡа ғәмәлдә ваҡытта ойоған кеше лә ҫәнә уҡымаҫ.

3.Имам бер рәҡәғәттең рәҡүғендә саҡта килеп ойоп, имам торғансы рәҡүғкә етешкән иҫәпләнер. Имам рәҡүғтән торғас, ҡыямда сәждәлә ваҡытта ойоған кеше ул рәҡәғәткә етешкәнгә иҫәпләнмәҫ.

4.Имамдың тәүге рәҡәғәтенә өлгөргән кеше «мөдрик» тип аталыр. Тәүге рәҡәғәтенә өлгөрмәгән кеше «мәсбуҡ» тип аталыр.

5.Мәсбуҡ һуңғы ҡағдЗлә «тәшәһһүд» уҡыр, «салауат» үә доға уҡымаҫ. Имам ике тарафҡа ла сәләм биргәнсе көтөп тик торор, имам сәләм биреп - бөтөргәс, ҡыямға тороп, «Ҫәнә», «Әғүҙе», «Бисмилләһ» үә сүрәләр уҡып, ҡылған рәҡәғәттәрен ^аҙа ҡылыр.

б.Тәүге рәҡәғәткә өлгөрмәгән кеше, имамдан һуң, бер рәҡәғәт ҡаҙа кылыр. Ике рәҡәғәткә өлгөрмәгән кеше имамдан һуң ике рәҡәғәт ҡаҙа кылыр. Тәүге рәҡәғәтендә ҡағдәгә ултырмаҫ, һәр ике рәҡәғәттә «Фәтихә»нән мөхтәсәбтер: « Аллаһүммә иннии эс, әлүкә мин фәдликәл-ғәҙим». Мәғәнәһе: Йә, Рабби, тәхҡиҡ, мин һинән олуғ фазыл һәм Рәхмәтеңде һорайым.

4.Мәсеткә ингәс тә бер сөннәт намаҙ уҡымаһа, ике рәҡәғәт (тәхийәтүл мәсет) намаҙы уҡыу мөстәхәбтер.

5.Мәсет эсендә әҙәп үә тәүҙиғ менән ултырыу, зикер үә тәсбих, тәүбә үә истиғфәр, доға үә тәҙәррүғ менән шөғөлләнеү; Ҡөрьән йә китап уҡыу, йәки үәғәҙ һөйләп үә тыңлап тороу, йә ғилем өйрәнеп, йә өйрәтеп тороу мөстәхәбтер.

6.Һуған, һарымһаҡ, торма ашаған көйөнсә мәсеткә инеү үә мәсеттә донъя эштәре , ҡылып, йә донъя һүҙҙәре һөйләп, көлөшөп ултырыу мәкруһтыр.

7.Әгәр иртәнге намаҙ өсөн мәсеткә барып ингәндә имам фарыҙҙы уҡырға керешкән булһа, ике хөкөм бар: тиҙ генә ике рәҡәғәт сөннәтте уҡығанда фарыҙҙың һуңғы рәҡәғәтенә имамға ойоп ҡалырлыҡ булһа, тәүҙә мәсеттең икенсе бүлмәһенә йә шаршау артына барып ике рәҡәғәт сөннәтен  уҡыр һуңынан имамға мәсбуҡ булып ойор. Әгәр сөннәтен уҡығада фарыҙҙың һис бер рәҡәғәтенә өлгөрмәй ҡалырлыҡ булһа, сөннәтен уҡымаҫ, шундук имамға ойор. Ҡалған ике рәҡәғәт сөннәтен фарыҙҙы уҡығандан һуң ҡаҙа ҡылмаҫ.

8.Әгәр ҙэ иртәнге намаҙҙың сөннәтен уҡырға керешеп, ҡамәт уҡылып, имам фарыҙға керешкән булһа, тәүҙә тиҙ генә сөннәтен тамамлар, һуңынан имамға ойор.

9.Өйлә намаҙы өсөн мәсеткә ингәндә имам өйләнең фарыҙын уҡырға тотонған булһа, тиҙ генә имамға ойор. Дүрт рәҡәғәт сөннәтен уҡып шөгөлләнмәҫ. Фарыҙҙы тамам ҡылғандан һуң дүрт рәҡәғәт сөннәтен ҡаҙа ҡылыр, һуңынан ике рәҡәғәт сөннәтен уҡыр.

10.Мәсеткә инеп, өйләнең дүрт рәҡәғәт сөннәтен уҡырға керешкәс, ҡамәт төшөрөлөп, имам фарыҙҙы уҡырға керешһә, керешелгән намаҙҙың ике рәҡәғәт нәфел намаҙы итеп тамам ҡылыр ҙа, тиҙ генә имамға ойор. Фарыҙ тамам булғандан һуң дүрт рәҡәғәт сөннәтен, һуңынан ике рәҡәғәт сөннәтен уҡыр.

11.Әгәр ҙә дүрт рәҡәғәт сөннәттең өсөнсө рәҡәғәтен дә уҡый  башлаған булһа, уны тамалап ҡуйыу тиешле булыр. Тамам булғандан һуң имамға ойор.

12.Ҡатындарға намаҙҙы мәсеткә барып уҡыу мәкруһтыр.

Мәгәр ҡарсыҡтарҙың иртә, ахшам үә йәсих намаҙҙарын мәсеттә уҡыуҙары мәкруһ булмай.

НАМАҘҘЫҢ ҠАҘАҺЫ

1.Биш ваҡыт намаҙҙың һәр береһен үҙ ваҡытында  ҡылыу фарыҙҙыр. Ғөҙөрһөҙ, ваҡытында уҡымай ҡалдырыу һис дөрөҫ булмаҫ.

2.Әгәр ҙә бер намаҙ үҙ ваҡытында уҡылмай ҡалһа, уны икенсе ваҡытта ҡаҙа ҡылыу ваҡыты сыҡҡандан һуң үтәп ҡуйыу фарыҙ булыр.

3.Иртәнге намаҙ ҡояш сыҡҡансы уҡылмай ҡалып, өйлә ваҡыты еткәнсе ҡаҙа ҡылынһа, сөннәте лә, фарыҙы ла ҡаҙа ҡылыныр. Әгәр өйлә ваҡыты еткәс ҡаҙа ҡылынһа, фарыҙы ғына ҡаҙа ҡылыныр.

4.Ваҡытында уҡылмай ҡалһа, йәсиғ намаҙы менән бергә витр намаҙы ла ҡаҙа ҡылыныр.

5.Йома намаҙын  уҡый алмаған кеше, ул  көндө өйлә уҡыр.        

6.Ғәйет үә тәрауих намаҙҙары үҙ ваҡытында уҡылмай ҡалһалар, һуңынан ҡаҙа ҡылынмай.

7.Әгәр намаҙ йәмәғәт менән ҡаҙа ҡылынһа, ҡысҡырып уҡый торған рәҡәғәттәрҙә имамға ҡыйратте ҡысҡырып уҡыу үәжиб булыр. Әгәр ҙә яңғыҙ ҡаҙа ҡылынһа, һәр рәҡәғәттә ҡыйратте эстән уҡыу үәжиб булыр.

8.Ҡаҙаға ҡалған намаҙҙарҙың тәртиптәре мәғлүм булғанда, тәртиптәре менән ҡаҙа ҡылыу тейеш. Мәҫәлән, бер көндөң биш ваҡыт намаҙы ла ҡаҙаға ҡалһа, иртә менән йәки онотоп ҡылмай ҡалдырһа, намаҙы дөрөҫ булмаҫ. Уға намаҙын өр- яңынан уҡыу кәрәк булыр.

намаҙынан башлап, йәсиг үә витрға ҡәҙәрле тәртиптәре буйынса ҡаҙа ҡылыу тиеш.

9.Бер кешенең ғүмерендә дүрт-биш кенә намаҙы ҡаҙаға ҡалған булһа, ул кешегә ваҡыты кергән намаҙҙы уҡымайынса иң тәүҙэ ҡаҙаға ҡалған намаҙҙы уҡыу, ваҡыты кергән намаҙҙы ҡаҙанан һуң уҡыу фарыҙ булыр.

10.Әгәр үҙ ғүмерендә алты намаҙы ҡаҙаға ҡалған булһа, ул кешенең ихтиярында: Теләһә, ҡаҙа намаҙын тәүҙә уҡыр.

11.Намаҙҙы ҡаҙа ҡылыр алдынан аҙан үә ҡамәт уҡыу сөннәттер. Ләкин өс намаҙын бер ваҡытта ҡаҙалаһа, барыһына бер аҙан ярай. Әммә һәр береһе өсөн берәр ҡамәт кәрәк булыр.

12.Ҡаҙа ҡылынасаҡ намаҙға ошолай ниәт ҡылыныр: « Ниәт ҡылдым фәлән көндә, фәлән ваҡытта уҡылмай ҡалған фәлән намаҙҙың ике рәҡәғәт фарыҙын үтәмәккә, халисан лилләһи тәғәлә. Аллаһу әкбәр».

13.Үҙ ғүмерендә бик күп намаҙҙары ҡаҙаға ҡалған кеше, ҡартайғас шуларҙы ҡаҙа ҡылмаҡ булһа, ошолай ниәтләр:«Ниәт ҡылдым ваҡытында уҡылмай ҡалған иртәнге намаҙҙарымдың иң һуңғыһына ҡаҙа ҡылмаҡҡа, халисан лилләһи тәғәлә. Аллаһу әкбәр». Башҡа намаҙҙарға ла шул рәүешле.