Башҡорт теле/Һүҙлектәр/Биология: өлгөләр араһындағы айырма

Викидәреслек проектынан
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Үҙгәртеү аңлатмаһы юҡ
367 юл: 367 юл:
* Ятрышник шлемоносный — Оҙон әшәлсә
* Ятрышник шлемоносный — Оҙон әшәлсә


== '''Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл Китабы''' ==(1-се том)
== '''Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл Китабы''' (1-се том) ==
''Үҫемлектәрҙең һирәк осрай торған һәм юғала барыусы төрҙәре -
''Үҫемлектәрҙең һирәк осрай торған һәм юғала барыусы төрҙәре -
Редкие и исчезающие виды высших сосудистых растений''
Редкие и исчезающие виды высших сосудистых растений''

17:27, 4 май 2017 өлгөһө

Кеше биологияһы

К

  • колбочки (глаза) — күҙ шекәрәһендәге колба рәүешле күҙәнәктәр
  • палочки (глаза) — күҙ шекәрәһендәге цилиндр рәүешле күҙәнәктәр

Ботаника

А

  • Адонис — һары умырзая
  • Аир — иртамыр
  • аистник -ҡауҙыйемеш
  • Аконит (борец) — мүктәк, таҡыя үлән

Б

  • Багульник — һаҙанаҡ
  • Бадан — соғыр
  • Базилиҡ — райхан
  • бузульник — һары андыҙ (ҡаҙаҡса шулай тип алғандар, андыҙ — девясил)
  • Баранец — көкөрт үләне
  • Бедренец — мәкә
  • Безвременник — көҙсәскә
  • Белена — тилебәрән
  • Белозор — һаҙйондоҙ
  • Белокопытник — аҡтояҡ
  • Белокрылник — аҡҡанат
  • Бересклет — зелпе
  • Бесмертнник, цмин — үлмәҫгөл


В

  • Валериана — бесәй үләне
  • Василек — суҡмарбаш
  • василистник — биҙгәксән
  • василистник желтый — баҡыр сәскә

Г

  • Горец змеиный — йылантамыр

Д

  • Дягиль лекарственный — айыу көпшәһе

М

  • Маревые — алабута сәскәлеләр
  • Марь многолистная — әҫпе еләге

К

  • Коровяк обыкновенный, медвежье ухо — айыу ҡолағы
  • Купена лекарственная — айыу емеше

П

  • Черемша — Айыу (урман) йыуаһы Прострел, Сон-трава — күк умырзая

С

  • Сныть — зәржә, фәрзә

Ч

  • Черемша — Айыу (урман) йыуаһы

Ш

  • Шалфей — һаусәскә
  • Шафран — зәғферән
  • Шлемник — бүрегүлән
  • Шпажник — ҡылысьяпраҡ

Ҡыҙыл китап үҫемлектәре

А

  • Авран лекарственный — Дарыу ҡырлуты
  • Алтей лекарственный (бобовые) — Алтей үләне
  • Арктоус альпийский — Арктоус
  • Астрагал ветвистый — Тарбаҡлы астрагал
  • Астрагал Гельма — Гельм астрагалы
  • Астрагал скальный, камнеломный — Тау астрагалы
  • Астрагал Карелина — Карелин астрагалы
  • Астрагал Клера — Клер астрагалы
  • Астрагал норвежский, сочевичниковый — Норвегия астрагалы
  • Астрагал песчаный — Ҡом астрагалы
  • Астрагал рогоплодный — Моронло астрагал

Б

  • Багульник болотный — Һаҙанаҡ
  • Баранец обыкновенный (баранцовые) — Һапһыҙ көкөрт үләне
  • Бессмертник, цмин песчаный — Шиңмәҫгөл
  • Болотный мирт обыкновенный (хамедафне болотный) — Һаҙ мирты
  • Болотоцветник щитолистный — Ҡалҡан япраҡлы һыу гөлө
  • Большеголовник (рапонтикум) серпуховидный — Дөйәбаш үлән
  • Бровник одноклубневый — Ялған аҡһырғаҡ

В Валериановые:

  • Валериана аптечная (лекарственная) — Бесәй үләне
  • Валериана клубневая — Бүлбеле бесәй үләне
  • Венерин башмачок пятнистый — сыбар кәкүк ситеге
  • Венерин башмачок вздутый (крупноцветковый) — Әҙрәсгөл
  • Венерин башмачок настоящий — Кәкүк ситеге
  • Вероника крапиволистная — Эре юшан
  • Ветреничка уральская — Урал елбәгәйе
  • Водяника гермафродитная — Һаҙ емеше
  • Водяной орех сибирский, чилим — Һыу сәтләүеге
  • Володушка многожилковая — Туманаҡ

Г

  • Гвоздика иглолистная — Энә япраҡлы ҡәнәфер
  • Гвоздика узколепестная — Ҡыйғас ҡәнәфер
  • Гвоздика уральская — Урал ҡәнәфере
  • Гладиолус (шпажник) тонкий — Мунсаҡгөл
  • Глобулярия (шаровница) крапчатая — Һипкелле йомрогөл
  • Головчатка уральская — Тумалаҡ гөл
  • Гониолимон красноватый — Ҡыҙғылт гониолимон
  • Горечавка лежачая — Түшәлмә бабаҫыр уты
  • Горечавник бородатый — Һаҡаллы бабаҫыр уты
  • Горошек многостебельный — күп һабаҡлы кәрешкә
  • Горькуша (соссюрея) мелкоцветковая — бөрсөклө билсән
  • Горькуша уральская — Урал билсәне
  • Гроздовник виргинский — виргин тәлгәш үләне
  • Гроздовник многораздельный — Айырса тәлгәш үлән
  • Гроздовник полулунный — Тәлгәш ҡаҙаяҡ
  • Гудайера ползучая — Ят үлән

Д

  • Девясил высокий — Андыҙ
  • Дендрантема Завадского — Дендрантема гөлө
  • Дремлик болотный — Һаҙ баҙыҡайы
  • Дремлик тёмно-красный — Ҡыҙыл баҙыҡай
  • Дриада восьмилепестковая — Дриада
  • Дубровник чесночный — Туйраут

Е Ежовник меловый — Аҡбур анабазисы

Ж

  • Живокость уральская — Таҡыябаш ҡыңғырау
  • Жирянка обыкновенная — Быума үләне
  • Житняк ломкий (сибирский) — Арышбаш

З

  • Зигаденус сибирский — Себер зигаденусы
  • Зимолюбка зонтичная — Сатырлы ҡышһөйәр
  • Золототысячник болотный — Һаҙ һарыгүҙе
  • Зопник колючий — Сәнскеле майсыбыҡ

И

  • Ива арктическая — Арктика талы
  • Ива голубаватая (Старке) — Старк талы
  • Ива грушанколистная — Һыу талы
  • Ива деревцевидная — Ҡаты тал
  • Ива черничная — Бүре талы
  • Ирис (касатик) жёлтый — Һары ирис
  • Ирис (касатик) низкий — Тәпәш ирис
  • Ирис (касатик) сибирский — Себер ирисы

К

  • Калипсо луковичная — Бүлбеле калипсо
  • Камнеломка болотная — Һаҙлыҡ таутишәре
  • Катран татарский — Майлут
  • Качим Патрэна — Дауыл уты
  • Качим триждыветвистый — Тетелмә дауыл уты
  • Качим уральский — Урал дауыл уты
  • Кермек каспийский — Каспий татырланы
  • Кермек полукустарниковый — Ҡыуаҡлы татырлан
  • Кермек толстокорневой — Татырлан
  • Клевер альпийский — Ҡарғабаш
  • Клюква болотная (четырёхлепестная) — Мүк үләне
  • Клюква мелкоплодная — Ваҡ мүк үләне
  • Княженика, костяника арктическая — Бикә үләне
  • Ковыль Залесского — Залесский ҡылғаны
  • Ковыль Коржинского — Коржинский ҡылғаны
  • Ковыль красивейший — Күркәм ҡылған
  • Ковыль Лессинга — Лессинг ҡылғаны
  • Ковыль опушеннолистный — Йөнтәҫ япраҡлы ҡылған
  • Ковыль перистый — Дөйә ҡылғаны
  • Ковыль сарептский (тырсик) — Сарепт ҡылғаны
  • Козелец голый — Рупрехт еҫлегөлө
  • Кокушник ароматнейший — Еҫле кәкүк әшәлсәһе
  • Кокушник длиннорогий — Кәкүк әшәлсәһе
  • Колосняк акмолинский — Акмолинск тауғыяғы
  • Колосняк гигантский (кистистый) Клокова — Клоков тауғыяғы
  • Копеечник Гмелина — Гмелин тәңкә гөлө
  • Копеечник крупноцветковый — Эре тәңкәгөл
  • Копеечник Разумовского — Разумовский тәңкәгөлө
  • Копеечник серебристолистный — Аласуҡ
  • Коротколепестник реснитчатый — Керпек япрағүлән
  • Костенец зелёный — Йәшел таш ҡаҙаяғы
  • Костяника арктическая — Бикә үләне
  • Костяника хмелелистная — Ҡыҙыл бөрлөгән
  • Кубышка малая — Кесе томбойоҡ
  • Курильский чай кустарниковый — Курил сәйе

Л

  • Лаготис уральский — Урал лаготисы
  • Ладьян трёхнадрезанный — Айырсалы сәскә
  • Лазурник трёхлопастный — Күксин
  • Лапчатка песчанистая — Ҡаҙ үләне
  • Лапчатка шелковая — Ебәк ҡаҙ үләне
  • Лапчатка Эверсманна — Эверсманн ҡаҙ үләне
  • Лен жилковатый — Селтәр япраҡлы етен
  • Лен уральский — Урал етене
  • Липарис Лёзеля — Лезел липарис
  • Лисохвост сизый — Күк төлкөғойроҡ
  • Ллойдия поздняя — Көҙгө ллойдия
  • Лук желтеющий — Һарғылт йыуа
  • Лук косой — Оҫҡон йыуаһы
  • Лук плевокорневищный — Тамырсалы йыуа
  • Лук поникающий — Ҡалмыҡ йыуаһы
  • Лук привлекательный — Күркәм йыуа
  • Лук черемша — Һаҫы йыуа
  • Льнянка алтайская — Алтай етенүләне
  • Льнянка слабая — Нескә етенүлән
  • Люцерна сетчатая — Селтәрле люцерна
  • Лядвенец просмотренный — Йыланҡуҙаҡ

М

  • Меч-трава обыкновенная — Ҡылысүлән
  • Минуарция Гельма — Гельм минуарцияһы
  • Минуарция Крашенинникова — Крашенинников минуарцияһы
  • Многорядник Брауна — Браун ҡаҙаяғы
  • Морошка приземистая — Һаҙ үләне
  • Мытник плотный — Ҡанлгөл
  • Мытник скипетровидный — Ябай кәкүк тубылғыһы
  • Мытник Эдера — Эдер тубылғыһы
  • Мякотница однолистная — Һырғаҡлы яңғыҙ япраҡ

Н

  • Надбровник безлистный — Япраҡһыҙ эйәгүлән
  • Незабудочник уральский — Нескәгөл
  • Неоттианта клобучковая — Алһыу әшәлсә
  • Норичник Скополя — Сираж

О

  • Осока богемская — Оҙон күрән
  • Осока двудомная — Ике өйлө күрән
  • Осока малоцветковая — Һирәк сәскәле күрән
  • Осока кавказская — Кавказ күрәне
  • Осока (заливная) магелланская — Магеллан күрәне
  • Осока поздняя — Көҙгө күрән
  • Осока тёмная — Ҡара күрән
  • Осока тонкоцветковая — Йоҡа күрән
  • Остролодочник Гмелина — Гмелин кәмәяпрағы
  • Остролодочник голый — ланғас кәмәяпраҡ
  • Остролодочник Ипполита — Ипполит кәмәяпрағы
  • Остролодочник сближенный — Йәнәш кәмәяпраҡ
  • Остролодочник сходный — Оҡшаш кәмәяпраҡ
  • Остролодочник уральский — Урал кәмәяпрағы
  • Офрис насекомоносная — Бөжәк сәхләбе
  • Очеретник белый -

П

  • Пажитник плоскоплодный -
  • Пальчатокоренник длиннолистный — Мөгөҙүлән
  • Пальчатокоренник пятнистый — Һипкелле мөгөҙүлән
  • Пальчатокоренник Руссова — Руссов бармаҡтамыры
  • Пальчатокоренник Фукса — Фукс бармаҡтамыры
  • Парнолистник перистый — Ҡушъяпраҡ
  • Патриния сибирская -
  • Первоцвет длиннострелочный — Оҙонса япраҡлы кәзә һаҡалы
  • Первоцвет кортузовидный — Көрән кәзә һаҡалы
  • Пион марьин корень (уклоняющийся) — Дөр-дөр сәскә
  • Подлесник Жиральда — Түшәгүлән
  • Подорожник Крашенинникова — Крашенинников юл япрағы
  • Пололепестник зелёный — Йәшел ярым япраҡ
  • Полынь баргузинская — Баргузин әреме
  • Полынь малоцветковая — Һирәк сәскәле әрем
  • Полынь солянковидная — Тоҙут һымаҡ әрем
  • Пролесник многолетний — Зәһәр үлән
  • Проломник Леманна — Таутишәр
  • Прострел желтеющий — Һарғылт умырзая
  • Пузырник горный — Тау ҡыуығүләне
  • Пузырник Дайка — Дайк ҡаҙаяғы
  • Пузырник судетский — Ҡыуығүлән
  • Пузырчатка малая — Ҡыуығүлән
  • Пухонос альпийский — Йөнтәҫ үлән
  • Пухонос приземистый — Тәпәш йөнтәҫ үлән
  • Пушица стройная — Мамыҡбаш күрән
  • Пыльцеголовник длиннолистный — Һеркәбаш үлән
  • Пыльцеголовник красный — Ҡыҙыл һеркәбаш үлән
  • Пырей отогнутоостный — Кәкре ҡылсыҡлы аҡтамыр
  • Пырей средний — Әрһеҙ аҡтамыр

Р

  • Рапонтикум (большеголовник) серпуховидный — Дөйәбаш үлән
  • Рдест нитевидный — Һыу йөнө, рдест
  • Родиола иремельская — Ирәмәл алтын тамыры
  • Роза колючейшая — Нескә гөлйемеш
  • Росянка английская — Һирәк ысығүлән
  • Росянка круглолистная — Ысығүлән
  • Рябчик малый (шахматовидный) — Сатраш сел үләне
  • Рябчик русский — Сел үләне

С

  • Сальвиния плавающая — Күл сальвинияһы
  • Сверция тупая — Тупаҡ сверция
  • Сердечник тройчатый — Йөрәк үләне
  • Сирения седая — Сал сирения
  • Скрученник приятный — Күркәм үрмәс үлән
  • Смолевка малолистная — Әҙ япраҡлы елемүлән
  • Солнцецвет башкирский — Башҡорт сыуаҡсәскәһе
  • Солнцецвет монетный — Тәңкә сыуаҡсәскә
  • Солодка Коржинского — Татлы тамыр
  • Солонечник растопыренный — Тарбаҡлы ҡояшут
  • Соссюрея мелкоцветная — Бөрсөклө билсән
  • Стальник пашенный (полевой) — Ҡоросүлән
  • Стеригма войлочная — Кейеҙ стеригма
  • Схенус ржавый — Тутлы үлән

Т

  • Тайник сердцевидный — Моронса ҡушъяпраҡ
  • Тайник яйцевидный — Ҡушъяпраҡ үлән
  • Термопсис ланцетолистный — Йүтәл үләне
  • Тимелея воробьиная — Сәпсек тимелеяһы
  • Тимьян клоповый — Торатау еҫле үләне
  • Толокнянка обыкновенная — Талҡан йемеш
  • Тонконог жестколистный — Шырт еҙүлән
  • Тонконог Ледебура — Ледебур еҙүләне
  • Триния щетинисто-волосистая — Йөнтәҫ триния
  • Тырсик — сарепт ҡылғаны
  • Тюльпан Биберштейна — Биберштейн тюльпаны
  • Тюльпан поникающий — Һалынҡы тюльпан

У

  • Ужовник обыкновенный — Ҡаҙаяҡ үлән

Ф

  • Флокс сибирский — Себер флоксы
  • Франкения жестковолосая — Шырт франкения
  • Франкения припудренная — Буҙырланған франкения

Х

  • Хамедафне болотный, (мирт обыкновенный) — Һаҙ мирты
  • Хаммарбия болотная — Һаҙ хаммарбияһы
  • Хвойник двухколосковый (бессмертник) — Эфедра үләне

Ц

  • Цмин песчаный (бессмертник) — Шиңмәҫгөл

Ч

  • Черемша — Һаҫы йыуа
  • Чий блестящий — Чий үләне
  • Чилим (водяной орех сибирский) — Һыу сәтләүеге
  • Чина Литвинова — Литвинов сырмалсығы

Ш

  • Шалфей клейкий — Йөнтәҫ шалфей
  • Шаровница крапчатая — Һипкелле йомрогөл
  • Шиверекия подольская — Шиверекия үләне
  • Шлемник высокий — Бейек бүрегүлән
  • Шпажник тонкий (гладиолус) — Мунсаҡгөл
  • Шток- роза морщинистая — Һырлы шток-роза

Щ

  • Щитовниковые — ҡаҙаяҡлылар ғаиләһе

Э

  • Эфедра обыкновенная — Эфедра үләне

Я

  • Яблоня лесная — Ҡырағай алмағас
  • Ясенец голостолбиковый — Кавказ баҙыяны
  • Ясколка Крылова — Крылов зыягөлө
  • Ясколка уральская — Урал зыягөлө
  • Ястребинка иремельская — Ирәмәл тыранғуты
  • Ятрышник мужской — Яҙғы әшәлсә
  • Ятрышник обожжённый — Көйгән әшәлсә
  • Ятрышник шлемоносный — Оҙон әшәлсә

Башҡортостан Республикаһының Ҡыҙыл Китабы (1-се том)

Үҫемлектәрҙең һирәк осрай торған һәм юғала барыусы төрҙәре - Редкие и исчезающие виды высших сосудистых растений Өфө «Китап» 2001.

  • Гл. Редактор Е. В. Кучеров — д.б.н, профессор, член-кор. АН РБ

Члены ред-ой коллегии:

  • А. А. Фаухутдинов — председатель Госуд. Комитета по охране окруж. среды,
  • Б. М. Миркин — д.б.н., профессор
  • А. И. Соломещ — д.б.н.
  • А. А. Мулдашев — к.б.н.

Зоология

А

  • Аист черный — ҡара ҡауҙы
  • Алая чайка — ваҡ ҡарабаш сарлаҡ

Б

  • Балобан — балабан
  • Белая куропатка — ағуна
  • Бёлая лазоревка — буран турғайы
  • Бёлая трясогузка — аҡ сәпсек
  • БЕЛОГЛАЗКА — аҡкүҙ(балыҡ)
  • БЕЛОРЫБИЦА — аҡбалыҡ
  • Белоспинный дятел — аҡ ала тумыртҡа
  • Белокрылая крачка — аҡҡанат сарлаҡ
  • Белощёкая крачка —аҡтамаҡ сарлаҡ
  • белуга — ҡырпа(балыҡ)
  • Беркут — бөркөт


В

  • Вьюрок — аҡбауыр турғай

З

  • Змееяд — һунағара

К

  • Карась — табан балыҡ
  • Крохаль большой — беле

Л

  • Лебедь-кликун — аҡҡош
  • Лещ — ҡорман
  • Лосось — һөмбаш
  • Луток — аҡсабан

М Н

  • Налим — шамбы

О

  • Окунь — алабуға
  • Орлан-белохвост — диңгеҙ бөркөтө

П

  • Плотва — сабаҡ
  • Подорлик малый — баҡраҡ бөркөт
  • Пуночка — аҡбаш турғай

Р

  • Ряпушка — күл сабағы

С

  • Савка — аҡбаш өйрәк
  • седой дятел — буҙ тумыртҡа
  • серая ворона —ала ҡарға
  • серый гусь— ала ҡаҙ
  • серый сорокопут — ваҡ һайыҫҡан
  • Серебристая чайка — аҡ сарлаҡ
  • Серощёкая поганка — аҡбаш сыпҡай
  • Сиг — сөгә
  • Снеток — аҡ сабаҡ
  • Скопа — кәлмәргән
  • сойка — бараба
  • степной жаворонок — буҙ турғай
  • стерх — аҡ торна
  • стрепет-биҙгәләк

Т

  • Турпан — ҡарасабан

У

  • Угорь — йыланбалыҡ

Ф

  • Форель — бағры

Х

  • Хариус — бәрҙе

Ш

  • Широконоска — ҡашыҡморон

Ч

  • Чернеть хохлатая — ала өйрәк

Ц Э Ю Я