Башҡорт теле/Һүҙлектәр/Географик атамалар (Башҡортостан, Рәсәй): өлгөләр араһындағы айырма

Викидәреслек проектынан
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
22 юл: 22 юл:
* Белягуш — Бәләғош һырты, Белорет р.
* Белягуш — Бәләғош һырты, Белорет р.
* Белые Гребни — Аҡҡырлас
* Белые Гребни — Аҡҡырлас
* Биктарь - Биктәр, Ишембай р.
* Большой Иремель — Оло Ирәмәл
* Большой Иремель — Оло Ирәмәл, Ҡабан, Белорет р.
* Большой Калу - Оло Ҡалыу, Белорет, Ишембай р.
* Большой Крака - Оло Ҡыраҡа, Белорет р.
* Большой Шатак, Бишитяк, Баштау - Бешәтәк, Белорет р.
* Большой Шаршалабиик — Оло Шыршылыбейек
* Большой Шаршалабиик — Оло Шыршылыбейек
* Зигальга (хребет) — Егәлгә һырты
* Зигальга (хребет) — Егәлгә һырты

17:54, 13 май 2017 өлгөһө

Башҡортостандағы һәм башҡорт сығышлы атамалар

  • Абдуллинская гора Абдулла тауы, (2005). Дыуан р. Мәтәле а. эргәһендә
  • Аваляк — Әүәләк (Ирәмәлдә) (Средний А. — Урта Ә., Большой А. — Оло Ә.)
  • Абараш-Баш — Абарашбаш
  • Акбиик — Акбейек һырты, Белорет р.
  • Акбулякъарка — Аҡбүләкарҡа һырты, Белорет р.
  • Алабия — Алабейә һырты, Учалы р.
  • Альян — Әлйән тауы, Ейәнсура р. Абҙан а.
  • Арвякрязь, Ряз-Таш — Әрүәк-Рәз тауы, Белорет ҡ.
  • Ардакты — Арҙаҡты/Әрҙәкте һырты, Бөрйән р.
  • Ардаклы — Арҙаҡлы йылғаһы, Ейәнсура р.
  • Аютузаклаган — Айыутоҙаҡлаған һырты, Белорет р.
  • Багарязы — ? һырты, Ишембай һәм Ғафури р.
  • Базал — Баҙал һырты, Бөрйән р.
  • Бакты — Баҡты һырты, Белорет р., Силәбе ө.
  • Балкантау — Балҡантау, Дәүләкән р.
  • Балятар — Бәләтәр, Бәләтур һырты, Бөрйән р.
  • Баш-Алатау — Баш Алатау, Башҡорт Алатауы, Мәләүез, Ишембай р.
  • Баштау — Баштау һырты, Белорет р.
  • Башташ — Башташ һырты, Салауат р., Силәбе ө.
  • Баштин — Биштин һырты, Ишембай, Белорет р.
  • Белягуш — Бәләғош һырты, Белорет р.
  • Белые Гребни — Аҡҡырлас
  • Биктарь - Биктәр, Ишембай р.
  • Большой Иремель — Оло Ирәмәл, Ҡабан, Белорет р.
  • Большой Калу - Оло Ҡалыу, Белорет, Ишембай р.
  • Большой Крака - Оло Ҡыраҡа, Белорет р.
  • Большой Шатак, Бишитяк, Баштау - Бешәтәк, Белорет р.
  • Большой Шаршалабиик — Оло Шыршылыбейек
  • Зигальга (хребет) — Егәлгә һырты
  • Малый Иремель — Кесе Ирәмәл
  • Медвежье ущелье — Ҡырымбикә тарлауығы (Ишембай р. Иҫкесәк ауылынан 3 км-ла)
  • Синяк (хребет) — Иһәнәк (Ирәмәлдәге һырт) (Малый С. — Кесе И., Большой С. — Оло И.)
  • Средний Аваляк — Урта Әүәләк
  • Сукташ (гора) — Суҡташ (Ирәмәлдә)
  • Сундуки (хребет) — Һандыҡ (Ирәмәлдәге һырт)
  • Теча — Тинес
  • Шарташ (Свердловск) — Шәреташ
  • Шелом — Шелом (Большой Ш. — Оло Ш., Малый Ш. — Кесе Ш.)

Мәләүез районының Һәргәй ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары (Илмир Ишбаев яҙып алған)

  1. Ташлытау тауы
  2. Ташморон
  3. Ҡаҙғантау тауы
  4. Ҡоҙғон уйы
  5. Ҡыҙҙар уйы
  6. Ҡыҙҙар тауы
  7. Дүмбәләс тауы
  8. Дуға теймәҫ уйы
  9. Кесерткән уйы
  10. Әзгәрләк тауы
  11. Яу сапҡан яланы
  12. Яңы ферма
  13. Оҙонғыр һырты
  14. Ерекле йылғаһы
  15. Өңлө тау
  16. Буҙаҡбуй башы (һырты)
  17. Ҡыҙыляр
  18. Баллы йылға
  19. Һөтлө йылға
  20. Ҡаршы йылғаһы
  21. Ҡаршы тау
  22. Үткәүел яланы
  23. Сыбарат уйы
  24. Санигән яланы (Сана эйгән)
  25. Уба (иҫке атамаһы). Нөгөш ҡасабаһының ултырған урыны, быуа төҙөлмәгәнгә тиклем «УБА» тип аталған. Уба — бәләкәй генә түмәләс тау, ҡалҡыу ер. Слово восходит к общетюркскому оба~опа `куча камней, курган`.
  26. Балантөбәк яланы
  27. Бүләк буйы яланы
  28. Һирәт башы яланы
  29. Ҡырын бит
  30. Ҡоро йырын
  31. Буташ йылғаһы
  32. Яманай ыҙмаһы. ЫҘМА — зимовка, зимовье.
  33. Йәйләү. Элек малдарҙы йәй көндөре ошо яланға йәйләүгә алып сыҡҡан булғандар.
  34. Бесәрле ярымутрауы
  35. Зыярат (элекке). Элекке зыярат урыны. Быуа быуғас һыу аҫтында ҡала.
  36. Буранай (күл). Был урында быуа быумағанға тиклем ҙур күл булған.
  37. Үләмәт йылғаһы
  38. Арҡыры йылға
  39. Иҫке ферма урыны
  40. Бейек сағыл. САҒЫЛ — Тауҙың көнгә ҡараған яланғас (ғәҙәттә текә, ташлы) битләүе. Сағыл башы. Сағылдарҙа ҡарағай үҫә. (Косогор).
  41. Һелкәүес яланы
  42. Иҫке ҡапҡа яланы
  43. Юрмаш яланы
  44. Ҡарлы мәмерйә
  45. Юрмаш йылғаһы
  46. Ҡая башы
  47. Кәкүр (ялан)
  48. Аҡауаз йылғаһы
  49. Ҡурғашлы. Ҡурғаш — свинец.
  50. Ҡурғашлы йылғаһы
  51. Ялануй уйы
  52. Оло ялан (Юрмаш)
  53. Хәлил юлы. Ҡурғашлыға барған юлдың атамаһы.
  54. Ҡалмаш яланы
  55. Таллы тауы

Донъя

  • Аббасиды — ғәббәсиҙәр
  • Абу-Хурайра (араб. историограф)— Әбү-Һүрәйрә
  • Агашери — ағашәри (бор. төрки телле ҡәбилә, бөгөн вариҫтары Иранда йәшәй)
  • Азербайджан — Әзербайжан
  • Азовское море — Аҙау диңгеҙе
  • Азыхская пещера — Азих мәмерйәһе (Таулы Ҡарабахта)
  • Ак-Коюнлу — Аҡ Ҡуйунлы (төркисә аҡ+ҡуйун (бәрән) тигәндән; төркүмән ҡәбиләләре беләшмәһе)
  • Аксуйцы — аҡсуҙар (уйғур субэтносы)
  • Алаша (тюрк. племя) — алашалар (Кесе Жүздәге ҡаҙаҡ ҡәбиләһе)
  • Алпаут (тюрк. племя) — алпауттар (алптар берләшмәһе мәғәнәһендә)
  • Алты чуб (тюрк. племя) — алты чуб (һундарҙан баш алған алты чун ҡәб. берләшмәһе)
  • Ардебиль (Иран) — Әрдәбил (Ирандың 31 останының береһе һәм шуның баш ҡалаһы)
  • Астар — Астар (бор. семит мифологияһындағы илаһ)
  • Атрек (река) — Әтрәк (Иран һәм Төркмәнстандағы йылға)
  • Атушцы (уйг.) — атуштар (уйғыр субэтносы)
  • Ахеменидское государство — Әһәмәни дәүләте (Әһәмән — бор. фарсы батшалары ырыуы)
  • Багдад — Бағдад
  • Байлакан, Байлаган — Байлаҡан (Кавказдағы бик бор. ҡала, әрмәнсә — Пайтакаран)
  • Балх — Бәлх (Афғанстандағы ҡала)
  • Барда — Бәрдә (Әзерб.)
  • Барсилы (тюрк. племя) — барсилдар
  • Барсхан (тюрк. племя)— барсхан
  • Берш (тюрк. племя) (казахский род) — Бәриш
  • Бейлаган — Бейлаҡан (Аҡһаҡ Тимер емертелгән Байлаҡан ур. төҙөтә)
  • Бенгази — Бәнғәзи
  • Бехистун — Беһистун
  • Бозок (тюрк. племя) (союз огуских племен)серые стрелы — буҙуҡ
  • Буиды (Бувайхиды, Аль-и-Буи) (шииты, правившие в Багдаде в 945—1055 гг.) — бүвәйһиҙәр
  • Варсак (тюрк. племя) — варсаҡ
  • Верхний Исеть — Үрге Исәт
  • Врата блаженства (Дер-и-Саадет, Топкапы — Тупҡапҡа һарайында) — Сәғәҙәт ҡапҡаһы
  • Гобустан — Ҡобустан
  • Гянджа — Гәнжә
  • Дейлемиты (даламиты) — дәйләмиҙәр
  • Дербенды — дәрбәндиҙәр
  • Джульфа — Жүлфә
  • Доланы (уйг.) — доландар
  • Дулаты, дуклаты, дуглаты, дулу — дулаттар
  • Египет — Мысыр
  • Жагалбай (тюрк. племя) — яғалбай
  • Зайенде (река в Иране) — Зайәндә
  • Заррин-Шахр — Заррин-Шәһәр
  • Зороастризм — зәрдүштилек (у татар — зәрдөштлек, турок — зердүштлүк, узбек — зардуштилик, азер. — зәрдүштилик)
  • Зулькадар (тюрк. племя) — зүлҡәдәр
  • Ивэ (огузское племя) — ивә
  • Изреель — Изреғәл
  • Ильдегизиды — илдәгизиҙәр
  • Исфахан — Исфаһан (этимология: Нисф-ә-Жәһан — пол мира)
  • Каан — ҡаған
  • Кавары (тюрк. племя) — ҡабарҙар
  • ТКавзехекст — Ҡавза
  • Кавказ — Кавказ (бер телдә лә Ҡаф тигәнгә оҡшаш атама юҡ, бөтәһендә лә Кавказ)
  • Каджары — ҡажарҙар
  • Казвин — Ҡазвин
  • Кайи (тюрк. племя) — ҡайы
  • Канжыгалы (тюрк. племя) — ҡанжығалы
  • Карабах — Ҡарабах
  • Карадаглы — ҡарадағлы
  • Кара-Коюнлу Джаханшах — Ҡара Ҡуйынлы Йыһаншаһ
  • Карлуки (тюрк. племя) — ҡарлуҡтар
  • Касраниды — кәсрәниҙәр
  • Катабанское царство — Ҡәтбан
  • Катаганы (тюрк. племя) — ҡатағандар
  • Кашгарцы (уйг.) — кәшкәрҙәр
  • Кебара — Кәбара
  • Кения, кенийцы — Кения, кениҙар
  • Кербела — Кәрбәлә
  • Кефе — Кәфә (Ҡырымда)
  • Комульцы (уйг.) — ҡумулдар
  • Корлинцы (уйг.) — корлалар
  • Кубань — Ҡобан
  • Кубинское ханство (Азерб.) — Ҡуба ханлығы
  • Кувейт — Күвәйт
  • Кульджинцы (уйг.) — ғулжиҙар
  • Курейш — ҡөрәйеш, ҡурайш (ике вариантта йөрөй)
  • Куртии — куртиҙар
  • Курды — ҡурдтар
  • Кучарцы (уйг.) — кучарҙар
  • Кырки (тюрк. племя) — ҡырҡтар
  • Лобнорцы (уйг.) — лопнурҙар
  • Лянкорань — Ләнкәран
  • Мавераннахр — Мавараннаһр
  • Мазьядиды — мәзйәдиҙәр
  • Марага (Иран) — Мараға
  • Мариб (Йемен) — Мәғриб (күптәр Викип. Ma’rib тигән)
  • Мачины (уйг.) — мачиндар
  • Мераге (Иран, город) — Марага
  • Мерв (древний город в Ср. Азии) — Мәрв
  • Мешхед — Мәшһәд
  • Мидия Атропатена — Атропат Мидияһы
  • Мингечевир — Мингәчевир
  • Минейское царство — Мәин батшалығы
  • Мраморное море — Мәрмәр диңгеҙ
  • Мугаджары — Мугалжар
  • Мусафириды (Салариды) — мосафириҙар (салариҙар)
  • Наджаф — Нәжәф
  • Наджафабад — Нәжәфәбад
  • Найманы (тюрк. племя) — наймандар
  • натуфийская культура — натуф мәҙәниәте
  • Нахичевань — Нахчиван
  • Ниневийцы — нинивиҙәр
  • Нушиби (тюрк. племя) — нушиби
  • Омейяды — умайялар
  • Оногуры (тюрк. племя) — оноғурҙар
  • Османская империя — Ғосман империяһы
  • Падары (тюрк. племя) — падарҙар
  • Палестина — Фәләстин
  • Пехлевийский язык — пәһләүи теле
  • Полурцы (уйг.) — полурҙар
  • Раввадиды — рәүүәдиҙәр
  • Румлу (тюрк. племя) — румлу
  • Русы (в ед.ч. русин) — русиндар
  • Сава — Сәба
  • Савская (царица) — Сәба (батшабикәһе)
  • Саджиды — сажиҙар
  • Саджиды — сажиҙар
  • Салариды — салариҙар (мосафириҙар)
  • Сальян — Салйан
  • Сараб — Сәраб
  • Сасаниды — сәсәниҙәр (башҡалар сасаниҙар тип ала, беҙҙең текстарҙа ғына сәсәни)
  • Саудовская Аравия — Сәғүд Ғәрәбстаны
  • Северный Ледовитый океан — Төньяҡ Боҙло океан
  • Сельджуки — сәлжүктәр
  • Селевкиды — селевкиҙар (Селевк — эллиндар династияһы)
  • Семиты — сәмиттәр
  • Сефарды — сфарадтар
  • Сефевиды — сәфәүиҙәр
  • Сирия — Сүриә
  • Согдийцы — соғдиҙар
  • Соль-Илецк — Тоҙ-Иләк
  • Сумгаит — Сумғайыт
  • Сысерть — Сысәрт
  • Табаристан — Тәбәристан
  • Тевриз — Тәбриз
  • Тегеран — Тәһран
  • Тимуриды — Аҡһаҡ Тимер дәүләте
  • Топкапы — Тупҡапҡа
  • Туркманчай — Төркмәнчай (Тәбриз янындағы ауыл)
  • Туркоманы — төркүмәндәр
  • Турфанцы — турпандар (уйғыр субэтносы)
  • Турки и тюрки: БУТАМАҪҠА! тюрки, тюркский — төрки; турки, турецкий — төрөктәр, Турция — Төркиә (башҡорттар төрөк халҡы түгел, төрки халҡы; шулай уҡ төрөктәр ҙә төрки халыҡтарға ҡарай)
  • Тюркские племена — кынык — ҡыныҡ, салур — салғыр, авшар — әфшәр, кайи — ҡайы, караман — ҡараман, байандыр — байандыр, печенеги — бәшнәктәр, половцы — ҡыпсаҡтар (Византия һәм Европа сығанаҡтарында ҡумандар, халадж — һалаш,),
  • Угэдэй хан — Өгөҙәй хан
  • Узы — үздәр (төрки ҡәбиләһе)
  • Устаджлы — устажлы (төрки ҡәбиләһе)
  • Учтурфанцы — учтурпандар (уйғыр субэтносы)
  • Фулад-е-Мобараке — Фүләд-ә-Мөбәрәкә
  • Фуюйские кыргызы — Фуюй ҡырғыҙҙары
  • Хадрамаут — Һадрамаут
  • Ханэ-Исфахан — Ханә-Исфаһан
  • Хашт-Бехешт — Һашт-Бәһәшт (Исфаһанда)
  • Ходжалы — Хожалы
  • Хой — Хой (ҡала)
  • Хомейни-Шахр — Хөмәйни-Шәһәр
  • Хорасан — Хорасан
  • Хорезм — Хәрәзем
  • Хотанцы — хөтәндәр (уйғыр субэтносы)
  • Хулагуиды — Хулагу дәүләте
  • Хуррамиты — һүррәмдәр
  • Шамкир — Шәмкир
  • Шаншыкылы (тюрк. племя) — шанышҡылы
  • Шахин-Шахр — Шаһин-Шәһәр
  • Шахсевен — Шаһсевән
  • Шеддадиды — Шәддәдиҙәр
  • Шейбаниды — шәйбаниҙар
  • Шекинское ханство (Азерб.) — Шәки ханлығы
  • Шеркеш (тюрк. племя) — шеркеш
  • Ширваншахи — Ширваншаһтар
  • Черик — черик
  • Чехель Сотун — Чәһәл Сүтүн (Исфаһанда)
  • Чубань (тюрк. племя) — чубан
  • Чуми (тюрк. племя) — чуми
  • Чугучакцы (уйг.) — чөчәктәр
  • Ысык (тюрк. племя) — ысыҡ
  • Эйн-эль-Джарба — Әйн-әл-Жәрбә
  • Эривань (Азерб.) — Әриван (ханлыҡ)
  • Эскелы (тюрк. племя) — искелдәр
  • Юзы (тюрк. племя) — йөҙҙәр
  • Язидиды — йәзидиҙәр (мәзйәдиҙәр, шәйбаниҙар)
  • Янычары (Турция) — яңысарҙар (новые воины)
  • Яркендцы (уйг.) — йәркәндтәр