Башҡорт теле/Һүҙлектәр/Географик атамалар (Башҡортостан, Рәсәй)

Бөрйән районы ер-һыу атамалары (Мөхәмәтов Әбделвәхиттең уҡыусылар менән эшләгән тикшеренеү эшенән)

Сылтырбикә, Сыңғырауыҡ, Шаңғырауыҡ ҡаяһы, Ямаш, Мишәр, Ҡалмаҡай, Ҡыпсаҡ, Һарт, Нөгөш, Монасип, Нәби, Раҡай, Беренсе күпер, Бәргәзә, Берлек, Бертеш, Бәштин — биш тин һүҙенән, Өсуй, Өстамаҡ, Өс туған ҡаяһы, Өсөйлө, Ағиҙел, Аҡбалсыҡ йылғаһы, Аҡбейек, Аҡҡашҡа, Аҡбулат, Аҡтау, Аҡһыйыр яланы, Аҡсабикә, Аҡташ, Алағуян, Алағуян башы, Арҡыры йылға, Байғаҙы, Байтулла, Байғотоҡ, Баймырҙа, Байназар, Бейеккүпер, Бәләкәй, Бәләкәй Аҡбейек, Бәләкәй, Ҡыҙылташ, Бәләкәй Ҡыпсаҡ, Бәләкәй Салажы,Бәләкәй Соңғор, Бәләкәй Шәйек, Иҫке Монасип, Иҫке Мөсәт,Иҫке Собханғол, Иҫке Тарыуал, Иҫкеҙма, Кесе Нөгөш, Кесе Нөгөш тамағы, Күкбесән, Күктәкә, Күкьятыу, Ҡаҡсыр, Ҡарабешә, Ҡарағошто, Ҡарағол, Ҡаратау, Ҡараңғуй, Ҡараһыйыр, Ҡартөй, Ҡараһөбә, Ҡарасура ҡәбере, Ҡаршытау, Ҡаршы туғай, Ҡумырт кисеү, Ҡушйылға, Ҡыҙылташ, Ҡыҙыл ер, Ҡыҙылъяр, Ҡыуғарағай, Ҡырташ, Ҡырын ер, Ҡыҫҡуй, Ҡыяюл, Оҙонуй, Оҙонсал, Оҙон ялан, Олоғор, Олоҡыҙылташ, Олотау, Ослотау, Оло күл, Оло Нөгөш, Оло Салажы, Оло Соңғор, Өлкән Аҡбейек, Ситҡыр, Суҡмуйыл, Суҡтал, Суһаҡ, Сыбарайғыр, Сыуаҡай, Тарҡын туғайы, Текәморон, Туҡалбаш, Түбәнге ауыл, Тәрәнгисеү, Тәрәнуй, Тәпәнәк, Уртағыр, Уртайорт, Һыуыҡҡолаҡ, Һимеҙтай, Шыйыҡ бутҡа, Әсе, Әсебар, Яңы Мөсәт, Яхъя күле, Яңғыҙ ҡарағай, Абыҙгилде, Айғыр ҡороҡмаған, Айыусапҡан, Аллабирҙе, Атъятҡан, Баҙ яҡҡан соҡор, Башмаҡшыуған, Бейгилде, Бәләтар тауы, Бохмаш(боҫоу), Бурама тауы, Бүрәнәшыуған, Быҙау үлгән, Бәләтар, Етмәҫ, Йылҡысыҡҡан, Йүкәле, Йәйпе, Йәйпегир, Йәнһыуалған, Йәнһөйәр, Күтәрмәле яланы, Көтөүсе яланы, Көрәй тауы, Көрәште, Кәмә сығышы, Ҡалыу, Ҡасыу юлы(Ҡасыюл), Ҡатайғошҡан (Ҡатай һуғышҡан), Ҡалғаһау, Ҡоръятмаҫ, Ҡурыуҙы, Ҡушйылға, Ҡыҙҙарҙы айыу ашаған ер, Ҡыҙүлгән, Ҡыҫыҡ, Майғойған, Майсергән, Мерәҫ киткән юл, Өйрөлтмәк, Өмөткән, Өмөткән яланы, Санатөшкән, Сатра, Сыуаҡай, Тарбаҡ бөтә, Туйбуға(туй булған), Туҡмаҡ, Төлкосҡан, Тәкәһуйған, Урыҫ килгән, Шыуҙырғыс, Шәшкеҡасҡан, Ығышма, Янған ҡыуыш, Яулыҡ киҫкән, Айыуҙы, Артышлытау, Аһылы (Асалы), Берлек, Бирелейорт, Бүтәгәле, Йыландуй, Йүкәле туғай, Киндерҙ(е)уй, Күгәүенле яланы, Күтәрмәле яланы, Күперҙе, Кәртәле, Кәртәле ялан, Ҡайраҡлы, Ҡарағошто, Ҡандыбил, Ҡабырсаҡлы, Ҡурғашлы, Ҡурыуҙы, Маҙалы, Муйыллы төбәк (Муйылтүбә, Муйыллы туғай, Муйылтөп, Мәйгәште, Ослотау, Оҫҡонлоғор, Өйрәкле, Өсөйлө, Саталыүҙәк, Сейәлетау, Суҡраҡты, Ташлы, Уҫаҡлыуй, Һабансы, Һарналы, Шәреле (Шүрәле уй), Ырғыҙлы, Әүҙекте йылғаһы, Яҙғыйорт, Ямашлы, Абыҙгилде, Ағиҙел, Айыуала, Айыуатҡан, Айыусапҡан, Айһылыу, Аҡбейек, Аҡбулат, Аҡтау, Аҡсабикә, Аҡташ, Алағуян, Аллабирҙе, Аралғыр, Аралбай, Аралғыр, Аратау, Арғыҙма, Арыҡтай, Артышлытау, Атайсал, Атъятҡан, Байтулла, Баланйорт, Байғотоҡ, Баҙъялан, Баймырҙа, Ба(о)тинкаташ, Башмаҡшыуған, Бейгилде, Бейеккүпер, Бертеш, Бешәлетау, Бикташ, Бирелейорт, Борсаҡһуҡҡан, Бәштин, Бүләкташ, Бүрәнәшыуған, Бәләтар, Ғәҙелгәрәй, Елдәрҡа, Еләклетүбә, Иҙәнташ, Имәнйорт, Инсебикә, Исламбай, Иҫкеҙма, Йыландуй, Йылҡысыҡҡан, Йәйпегир, Йәнгәрәй, Йәнһыуалған, Йәнһөйәр, Кейекбай, Килдеғол, Күсоя, Күкбесән, Күркәтау, Күктәкә, Күкьятыу, Көнтеймәҫ, Кәбәнғарағай, Кәбәнташ, Кәзәтау, Кәртәташ, Ҡайынсуҡы, Ҡаҡсыр, Ҡайынтуғай, Ҡарабейә, Ҡарағайсабын, Ҡарабешә, Ҡарағошто, Ҡарағол, Ҡаратау, Ҡараңғуй, Ҡараһыйыр, Ҡараһөбә, Ҡартөй, Ҡаршытау, Ҡатайғошҡан (Ҡатай һуғышҡан) , Ҡалғаһау, Ҡарағасйорт, Ҡарайғыр, Ҡандыбил, Ҡаншал, Ҡоҙғонташ, Ҡоръятмаҫ, Ҡурпытуғай, Ҡушйылға, Ҡыҙылташ, Ҡыҙүлгән, Ҡыҙматаш, Ҡыҙылъяр, Ҡыҙылташ, Ҡыуғарағай, Ҡырташ, Ҡыҫҡуй, Ҡыяюл, Майғойған, Майсергән, Муйылтөп, Муллатуғай, Мусағәле, Мәндәғол, Нөгөшйорт, Оҙонуй, Олоғор, Олоҡыҙылташ, Олотау, Ослотау, Оҫҡонлоғор, Өйрәкташ, Өкөташ, Өсуй, Өстамаҡ, Өмөткән, Өсөйлө, Саҡмағош, Санатөшкән, Саталыүҙәк, Сейәлеморон, Суҡҡарағас, Суҡмуйыл, Суҡтал, Сусҡаморон, Сыбарайғыр, Таҡыясусаҡ, Танасыҡҡан, Таңбикә, Тарыбай, Ташкисеү, Ташкүпер, Ташморон, Ташөй, Текәморон, Туйбуға(туй булған) , Туҡалбаш, Туңмаҫкүл, Түбарҡа, Түбәйорт, Төлкосҡан, Төлкөташ, Тәкәғыр, Тәкәһуйған, Тәрәнгисеү, Тәрәнуй, Уралтау, Уртағыр, Уртайорт, Уҫағуй, Уҫаҡлыуй, Үргеҙма, Үтәйәмбәт, Һыуыҡҡолаҡ, Һәүәнәкташ, Һимеҙтай, Шүлгәнташ, Шыуматаш, Шәшкеҡасҡан, Этаяҡ, Әбделмәмбәт, Әлешйорт, Әсебар, Юрматау, Яҙҙауар, Яланайыры, Яуымбай, Яҙғыйорт, Ағиҙел ҡасабаһы, Аҡҡашҡа т., Аҡһыйыр яланы, Алағуян башы, Алағуян тамағы, Алпамыша ҡәберлеге, Андыҙ яланы, Арал тауы, Арыҫлан ҡарт соҡоро, Аҫҡараҡ тамағы, Аштыҡ уяһы, Бабсаҡ ҡәберлеге, Баҙ тауы, Батша ҡотоғо, Башҡорт утары, Бесәй ташы, Бесәй ояһы, Бөрйән йылғаһы, Бөрйән юлы, Бүтәү тауы, Бүре төбө, Бәғиҙә тауы, Бәйет тауы, Волков йәйләүе, Ғаффар утары, Ғүмәр ыҙмаһы, Ғәббәс утары, Ғәбит уяһы, Ғәзиз тауы, Ғәйниә ҡотоғо, Ғәле тауы, Ғәлиәкбәрсоҡоро, Ғәлийән үҙәге, Дәүләтбай туғайы, Динислам тауы, Зөбәйлә ҡарандаһы, Зыя баҙы, Зыярат тауы, Зәкир солоғо, Зәмзәбикә шишмәһе, Имес төбө, Имес тауы, Имес туғайы, Ишбулды баҙы, Иҫәнбикә һаҙы, Йәмилә сабыны, Йәнсалай ҡоҙоғо, Капал өйө, Кейәүҙәр үҙәге, Кесе Нөгөш тамағы, Кинйәш тауы, Күкәй тауы, Күл тамағы, Күс юлы, Костер тауы, Көләмбәт юлы, Көтөүсе яланы, Кәмә сығышы, Ҡарас йылғаһы, Ҡарасура ҡәбере, Ҡоҙғон ҡаяһы, Ҡолош үҙәге, Ҡотоҡай баҙы, Ҡотло Булат түше, Ҡужан шишмәһе, Ҡыҙҙар тауы, Ҡыҙбикә мороно, Ҡыярат тауы, Лапшин утары, Маяҡ түбәһе, Мортаҙа яланы, Мулла түше, Мәрхәм күле, Мәсет тауы, Мәсет уяһы, Ноҡот тауы, Өкө ҡаяһы, Өкө ояһы, Өмөкамал төбәге, Өмөткән яланы, Өс туған ҡаяһы, Партизандар ҡыуаҡлығы, Риф күле, Рәмзи юлы, Рәхимйән ташы, Сабирйән түңгәге, Сания соҡоро, Сапа й. , Силос соҡоро, Сусҡа фермаһы, Сусаҡ үҙәге, Сәмиға күпере, Сәғит баҙы, Сәфәр утары, Сәфәр соҡор, Сәңгелдәк йылғаһы Татар үлеге, Тауыҡ фермаһы, Ураҙбикә юлы, Урыҫ юлы, Үлектәр арҡаһы, Үр яланы, Үртән буйы, Һарат уяһы, Шүлгән башы, Шәре башы, Шәре й. , Шәрифә тауы, Яхъя күле, Хәҙрәт юлы, Хисам күле, Быҙаүлгән, Бүрәнәшыуған, Йәнһыуалған, Йәнһөйәр, Ҡыҙүлгән, Ҡыҙҙаргит-кән, Мерәҫкиткән,. Санатөшкән, Танасыҡҡан, Тарбаҡ бөтә, Туйбуға(туй бул-ған), Төлкосҡан, Урыҫ килгән, Шәшкеҡасҡан, Әсебар, Әрҙәкле, Аҫҡараҡ, Ҡоҡрауыҡ, Сатра, Суһаҡ, Сусаҡ үҙәге, Ыхмайыл, Йәүгәҙе, Боғасы (Бүгәсәү), Мәтәл, Өмөткән, Сәңгелде яланы, Һәүәнәк, Әлмәс ҡотоғо, Әүҙекте йылғаһы, Йәнсалай, Ҡыҫҡуй, Химзавод, Бәләтар тауы.

Мәләүез районының Һәргәй ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары (Илмир Ишбаев яҙып алған)

Ташлытау тауы; Ташморон; Ҡаҙғантау тауы; Ҡоҙғон уйы; Ҡыҙҙар уйы; Ҡыҙҙар тауы; Дүмбәләс тауы; Дуға теймәҫ уйы; Кесерткән уйы; Әзгәрләк тауы; Яу сапҡан яланы; Яңы ферма; Оҙонғыр һырты; Ерекле йылғаһы; Өңлө тау; Буҙаҡбуй башы (һырты); Ҡыҙылъяр; Баллы йылға; Һөтлө йылға; Ҡаршы йылғаһы; Ҡаршы тау; Үткәүел яланы; Сыбарат уйы; Санигән яланы (Сана эйгән); Уба (иҫке атамаһы). Нөгөш ҡасабаһының ултырған урыны, быуа төҙөлмәгәнгә тиклем «УБА» тип аталған. Уба — бәләкәй генә түмәләс тау, ҡалҡыу ер. Слово восходит к общетюркскому оба~опа `куча камней, курган`. Балантөбәк яланы; Бүләк буйы яланы; Һирәт башы яланы; Ҡырын бит; Ҡоро йырын; Буташ йылғаһы; Яманай ыҙмаһы. ЫҘМА — зимовка, зимовье. Йәйләү. Элек малдарҙы йәй көндөре ошо яланға йәйләүгә алып сыҡҡан булғандар; Бесәрле ярымутрауы; Зыярат (элекке). Элекке зыярат урыны. Быуа быуғас һыу аҫтында ҡала. Буранай (күл). Был урында быуа быумағанға тиклем ҙур күл булған. Үләмәт йылғаһы; Арҡыры йылға; Иҫке ферма урыны; Бейек сағыл. САҒЫЛ — Тауҙың көнгә ҡараған яланғас (ғәҙәттә текә, ташлы) битләүе. Сағыл башы. Сағылдарҙа ҡарағай үҫә. (Косогор). Һелкәүес яланы; Иҫке ҡапҡа яланы; Юрмаш яланы; Ҡарлы мәмерйә; Юрмаш йылғаһы; Ҡая башы; Кәкүр (ялан); Аҡауаз йылғаһы; Ҡурғашлы; Ҡурғашлы йылғаһы; Ялануй уйы; Оло ялан (Юрмаш); Хәлил юлы. Ҡурғашлыға барған юлдың атамаһы. Ҡалмаш яланы; Таллы тауы.

Ишембай районының Уразбай, Этҡол ауылдары тирәһендәге ер-һыу атамалары (Рифат Иҫәнғолов яҙып алған)

Һәләүек йылғаһы; Арҡаялан тауы; Оҙонғор һырты;иң бейек тубәһе — Ҡыҙҙар тауы; Шарлама тауы; Шарлама йылғаһы; Мунсағол уяһы; Солтан сабыны; Мунсағол йылғаһы; Дөйәмуйын тауы; Ташлытау; Аҡбаш тауы; Тәрәүә тауы; Ишмәкәй һырты; Яланғастау; Кейәүҙәр түбәһе; Ҡабаҡ башы; Айыс түбәһе; Ҡыҫыҡ эсе (уя); Һарыбай һырты; Һыйыр үре; Эзбиз баҙы; урман-аҡландар: Туңғайын, Таңатар, Һуҡаҙы, Әфилә, Бәләкәйбүләк, Дирәнғол, Мәләшәпкән, Ҡараҡбаҫҡан, Силғауэлгән, Тайүлгән, Саңлы йорт, Вышҡа яланы, Шәкирә сабыны, Баз төбәге, Баятлы, Fәфүpә таборы, Тайүлгән яланы, Вышҡа яланы; Арҡырыйылға, Ҡанһыйыр шишмәләре; Баз йылғаһы; Туңғайын, Саңлы йорт; Ҡойо башы, Ләмшишмә; Дирәнғол уяһы; Һыуыҡ шишмә (икенсе исеме Иҫке Һәләүек); Ҡарама ҡойоһо; Ғәббәс ҡойоһо; Енне ҡойо; Төпһөҙ күл; Ат кисеүе, Үңәс ятыуы; Исламғол күпере, Ағзам күпере; Ғәбит баҡсаһы.

Дәүләкән районының Ҡоръятмаҫ ауылы тирәһендәге ер-һыу атамалары (Рәфиә Дәүләтова яҙып алған)

Асылыкүл (боронғораҡ атамаһы — Ҡара табын күле); Өйҙөрәк йылғаһы, Ҡаҙран ҡойоһо, Оло ҡойо, Бикә ҡарағы йылғаһы, Улаҡлытау ҡойоһо; Берғаҙан һаҙлығы; Мәкәш тауы; Шаҙай мороно; Ҡара ҡойо; Төйлән йылғаһы; Әбкәрим умарталығы; Ослотау һырты; Яңғыҙтүбә, Өстүбә; Улаҡлытау; Завод тауы; Әрәмә; Олоҡойо; Иҫәнсапҡан бите; Хәниф ҡойоһо; Оло Имән; Урҡар, Оло Урҡар, Бәләкәй Урҡар; Ҡар ҡулы, Сығыш ҡулы, Иген ҡулы, Ильяс ҡулы, Шәрифҡул,Сығыр ҡулы, Һикәлтәле Урҡар, Өстүбә, Яңғыҙтүбә,Төн бите, Сыпай бите; Таштау; Василий аҡланы; Бикәҡарағы йылғаһы; Бөркөт соҡоро; Төн бите; Имәнсейәлек бите, Алабейә ҡойоһо, Оҫҡонноуяҙ, Суҡйерек, Ташҡурғы, Арҡылы Бүләк, Бүләк, Томтаҡ, Үгеҙ ҡулы, Ҡабыҡкүпер , Көйөк, Ҡаҙран ҡойоһо, Имәнтөбәк, Шаҙай, Ябалаҡлы, Ябалаҡ ҡойоһо, Тимертырнаҡ.