Ҡояш системаһы/Ай

Ай тураһында факттар:

Ай Ергә тик бер яғы менән генә ҡарай, уның икенсе яғын бер кемдең дә күргәне юҡ. 1959 йылда «Луна 3» совет космос карабы беренсе мәртәбә Айҙың икенсе яғын фотоға төшөрөп Ергә тапшыра.
Ай Плутон планетаһынан ике тапҡыр ҙурыраҡ.
Башҡорттар Айға ҡарап көйәнтәле Зөһрә ҡыҙҙы күрәләр. Бөтә ерҙә лә былаә түгел. Мәҫәлән, Һиндостанда йөн иләп ултырған ҡарт әбейҙе күрәләр, Мексикала ҡуян балаһын күрәләр.
Ай Ҡояш системаһында ҙурлығы буйынса бишенсе эйәрсен.

Ҡояш системаһындағы күпселек планеталар үҙҙәренеү эйәрсендәренән күпкә ҙурыраҡ, тик Ай менән Ерҙең ҙурлығын сағыштырып була. Ай нибары 3500 километр алыҫлыҡта урынлашҡан. Ә Ерҙең диаметры 12 600 километр, йәғни Ай ни бары диаметрҙың дүрттән берендә урынлашҡан. Ер менән Айҙа бинан планета тип тә атайҙар.

Айҙың өҫлөгө

Айҙа атмаосфера юҡ. Шулай уҡ һыу юҡ. Көнлөҙ айҙа бик эҫе, төтнөн бик һалҡын була. Һауа булмағанға кешеләр Айҙа йәшәй алмай. Айға төшкән астронавтар махсус кейем скафандр кейеп кенә Ай өҫтәнә сыға ала.

Айҙа кратерҙар бик күп. Иң ҙур кратер көньяҡ полюста урынлашҡан. Уның киңлеге 2500 километр, тәрәнләгә 12 километр.

Кратерҙан космостағы таштарҙың Айға бәрелеүенән барлыҡҡа килгән.

Ай өҫтөндәге ҡараңғы урындарҙы диңгеҙҙәр тип йәрәтәләр, яҡтыраҡ урындарҙа тауҙар тип әйтәләр.

Айҙа тәүлек оҙонлоғо

Ай Ерҙәге 27 тәүлек эсендә бер үҙ күсәре тирәләй бер боролош яһай.

Айҙа йыл оҙонлоғо

Ай 27 көн эсендә бер Ергә бер яғы менән генә Ер тирәләй бер әйләнеш яһай. Шуға күрә бер Айҙың бер яғын ғына күрәбеҙ. Айҙың Ергә күренмәй торған яғын 1959 йылда космос карабы фотоға төшөрөп ебәрҙе, быға тиклем Айҙың күренмәй торған яғын күреүсе булмаған.

Ай нимәнән яһалған?

Ай өҫлөгө таш һәм саң менән ҡапланған. Айҙың тышҡы ҡабығы «тышса» тип атала. Тышсаның ҡалынлығы 70 км самаһы, ҡалын урындарҙы 100 км-ға етә. Диңгеҙҙәр тип аталған урында йоҡараҡ, тауғар тип аталған урында ҡалыныраҡ. Йоҡараҡ урындарға лава еңелерәк өҫкә күтәрелә.

Айҙың ҙур булмаған, 300 км ҙурлыҡтағы, «үҙәге» (төшө) бар тип иҫәрләйбеҙ. Төш ҡаты тимерҙән тора. Айҙың төшө ҡаты булғанға магнит ҡыры юҡ.

Айҙың тартыу көсө

Айҙың тартыу көсө, Ерҙекенә ҡарағанда алты тапҡыр әҙерәк. Әгәр Ай өҫтөндә торһағыҙ, һеҙҙең ауырлыҡ, Ерҙәгегә ҡарағанда, алты тапҡырға еңелерәк булыр ине. Шуға күрә, Айға төшкән астронавтарға таштарғы күтәреү еңел булған.

Who is the moon named after?

The names Moon and month both come from the ancient Greek name for the Moon, Mene. There have been other names for the Moon, like Selene and Luna. Selene was the Greek goddess of the Moon. Luna was the Roman goddess of the Moon. The Roman people also associated their goddess Diana with the Moon.

Who discovered the Moon?

Ancient Greece and Ancient China noted over 2000 years ago that the light from the Moon is reflected from the Sun. Also, Ancient Greece noted that the Moon causes tides on Earth. More recently, Luna 1 was the first spacecraft to perform a flyby of the moon. Luna 2 was the first spacecraft to land on the moon, and Luna 3 was the first to photograph the far side of the Moon which you can not see from Earth. Luna 1 through 3 all were launched in 1959. Surveyor 3, in 1967, was the first to examine the soil of the Moon. It dug to 17.5 cm. In 1969, Apollo 11 was the very first spacecraft to land people on the moon.

References

«The Moon is just under…» [1] [2]
«So the Earth and the Moon together…» [3] [4]
«The Moon does not have any atmosphere.» [5] [6]
«During the day it becomes…» [7] [8]
«The largest one is called…» [9] [10]
«These rays are rocks…» [11]
«Some of the craters around the bottom…» [12] [13]
«There are also darker areas…» [14] [15]
«The lighter areas…» [16]
«The Moon takes just over 27…» [17] [18]
«We call this side…» [19] [20] [21]
«The other side we call…» [22] [23]
«The surface of the Moon…» [24] [25] [26] [27]
«…it would pull you down…» [28] [29]
«The names „Moon“ and…» [30] [31] [32]